«گروسی» در سفر به تهران چه دستورکاری را دنبال می کند؟

خبرگزاری انین– مریم خرمائی: «رفتار مستقل حرفه ای و غیرسیاسی»؛ این دقیقاً همان انتظاری است که ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان دیدبان هسته‎ ای سازمان ملل متحد دارد.

«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس امروز چهارشنبه ۲۴ آبان بالاخره به تهران می آید تا به قول خودش به «پیشرفتی سریع در حل مباحثات فنی با ایران برسد».

در چارچوب فنی هدف اصلی سفر گروسی به تهران «احیای بیانیه چهارم مارس ۲۰۲۳» عنوان شده است

او قبلاً هم در وین بعد از دیداری که در حاشیه شصت و هشتمین نشست سالانه کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی با «محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران داشت ابراز امیدواری کرده بود که به زودی «برای انجام دیدار های مهم سیاسی و فنی» به تهران سفر کند.

در این جمله بار واژه «سیاسی» برای ایران که بار ها از آژانس و مدیرکل آن خواسته است تا از «سیاست زدگی» پرهیز کند سنگین است به ویژه آنکه گروسی اهرم تمرکز را روی «مسعود پزشکیان» رئیس جمهور جدید ایران گذاشته و تقریباً از زمان انتخاب او به این سِمَت در ۱۶ تیرماه سال جاری بار ها خواستار دیدار با او شده است.

در چارچوب فنی هدف اصلی سفر گروسی به تهران «احیای بیانیه چهارم مارس ۲۰۲۳» عنوان شده است. بار معنایی واژه «احیا» منفی است؛ چراکه آژانس می گوید تهران در اجرای تعهدات خود در آن توافق شکست خورده و ایران را به عدم همکاری بخصوص در زمینه عدم صدور روادید برای چندین بازرس بین المللی متهم می کند.

بیانیه ۴ مارس چه می گوید؟

در جریان سفری که گروسی در تاریخ ۳ و ۴ مارس ۲۰۲۳ (۱۲ و ۱۳ اسفند ۱۴۰۱) به تهران داشت آژانس و ایران روی سه مورد به توافق رسیدند:

*تعاملات بین آژانس و ایران بر اساس موافقتنامه های جامع پادمانی و روحیه همکاری با رعایت کامل صلاحیت های آژانس و متقابلاً حقوق و تعهدات جمهوری اسلامی ایران صورت خواهد پذیرفت.

*در خصوص رسیدگی به مسائل پادمانی باقی مانده مربوط به مکان های ادعایی ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی بیشتر اعلام می کند.

*ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه می دهد تا چنانچه مقتضی باشد فعالیت های راستی آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند. روش اجرای آن طی یک نشست فنی میان دو طرف مورد توافق قرار خواهد گرفت.

گروسی چه اتهامی را متوجه ایران می کند؟

آژانس سعی دارد توافق مارس ۲۰۲۳ را که از نظر تهران صرفاً یک تفاهم اعتمادساز است جزو وظایف پادمانی ایران قرار دهد

مدیرکل آژانس همواره بر دو نکته تاکید کرده است: اجرای توافق جامع پادمانی و دیگری حل ابهامات آژانس در خصوص دو مکان ادعایی که گفته می شود در آنها اورانیوم با منشاء انسانی یافت شده است.

*از نظر آژانس عدم اجرای پروتکل الحاقی در ایران مانع از نصب مجدد دوربین ها در مراکز هسته ای ایران نمی شود و بر اساس توافق جامع پادمانی یا سی اس ای تهران باید اجازه دهد که آژانس در مراکزی که سانتریفیوژ ها مونتاژ یا تولید می شوند دوربین نصب کند.
 
*در خصوص دو مکان ادعایی هم گروسی می گوید که میان فعالیت های گذشته فعلی و آینده ایران ارتباطی وجود دارد و آژانس باید از آن سر در بیاورد.

هر دو این موارد فراتر از تعهدات پادمانی ایران است و مشکل اینجاست که آژانس سعی دارد توافق مارس ۲۰۲۳ را که از نظر تهران صرفاً یک تفاهم اعتمادساز است جزو وظایف پادمانی ایران قرار دهد.

ایران درباره این دو ادعا چه می گوید؟

*به باور ایران پروتکل الحاقی به دلیل خروج آمریکا از برجام تعلیق و از چرخه اجرا خارج شده است و در چارچوب توافق جامع پادمانی هم نمی شود اجازه نصب دوباره دوربین ها را داد.

*در مورد دو مکان ادعایی آژانس هم تهران پیشنهاد داده که موضوعات گذشته فعلی و آینده هسته ای ایران از هم تفکیک شوند؛ یعنی جمع بندی نهایی آژانس درباره فعالیت هایی که در آن دو مکان انجام شده نباید با فعالیت های هسته ای فعلی ایران مرتبط شود. 

تصویر گروسی از نیمه خالی لیوان

 گروسی به گونه ای سخن می گوید که گویا حل مسائل فنی در گروی دیدار وی با رئیس جمهور ایران و تعاملات سیاسی آژانس و دولت چهاردهم است

اصرار چندباره مدیرکل آژانس برای دیدار با مسعود پزشکیان این استنباط را به وجود آورده که مبادا او بخواهد به جای حل دغدغه های فنی جمهوری اسلامی ایران به دستکاری مولفه های سیاسی رو بیاورد.

 گروسی به گونه ای سخن می گوید که گویا حل مسائل فنی در گروی دیدار وی با رئیس جمهور ایران و تعاملات سیاسی آژانس و دولت چهاردهم است.

این در حالی است که پیش شرط هرگونه تعامل با آژانس مختومه شدن پرونده موسوم به موارد ادعایی است و این مطالبه با لابی گری سیاسی تلطیف نمی شود.

ناگفته نماند که نمایندگی ایران در سازمان ملل پیشتر در مورد موضوع به اصطلاح «دو مکان» تأکید کرده بود که منشأ آن به اتهاماتی برمی گردد که از سوی یک طرف ثالث بد نیّت یعنی رژیم اسرائیل مطرح می شود- رژیمی که تعهدی نسبت به هیچ یک از اسناد مرتبط با منع تسلیحات کشتار جمعی به ویژه معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای ندارد.

از آن گذشته گروسی سابقه اظهارات فراقانونی ای را دارد که در چارچوب کارکرد آژانس نمی گنجد و هنوز توضیحی درباره اینکه چرا برخی از گزارش های محرمانه این سازمان به رسانه ها درز پیدا می کند ارائه نداده است.

تصویر گروسی از نیمه پر لیوان

 تحقق پیش شرط های دولت چهاردهم برای «اشکال جدیدی از توافق» اگرچه ناممکن نیست بسیار دشوار به نظر می رسد؛ چراکه ایران غرب را بسیار آزموده و در اغلب موارد دلسرد شده است. پس در شرایط فعلی هم رعایت احتیاط واجب است

خبرگزاری «رویترز» چندی پیش گفته بود که گروسی قصد دارد «به منظور آماده سازی بستر مذاکرات بین غرب و تهران درباره برنامه هسته ای ایران» راهی این کشور شود. 

خود او هم بعد از دیداری که با «سیدعباس عراقچی» وزیر خارجه ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل داشت به رویترز گفته بود: آنچه می بینم ابراز تمایل برای تعامل دوباره با ما «به ازای برداشتن تحریم های غربی» است.

مدیرکل آژانس همین دیروز سه شنبه در حاشیه نشست «کاپ ۲۹» در باکو با هشدار درباره کاهش فرصت مانور دیپلماتیک گفته بود: «برجام اکنون یک پوسته توخالی است.»

شاید این حرف تلخ به نظر بیاید اما با اظهارات عراقچی در نخستین گفتگوی تلویزیونی در مقام وزیر خارجه ایران نسبتاً همخوانی دارد. 

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران گفته بود «برجام به آن شکل فعلی که وجود دارد قابل احیا نیست به تعبیری حتما باید این سند دوباره باز شود قسمت هایی از آن مورد تغییر واقع شود و این کار آسانی نیست. شما می دانید وقتی یک سندی باز می شود دیگر دوباره جمع کردن آن کار شاقی است … مذاکرات جدیدی باید شکل بگیرد.»

وی بعدا نیز تأکید کرد: برجام به شکل فعلی قابل احیا نیست ولی حتما اشکال دیگری برای توافق وجود خواهد داشت که ما دنبال خواهیم کرد.

مدیرکل آژانس اتمی در توجیه اینکه چرا در برخی موارد از چارچوب سنتی وظایف خود خارج می شود گفته بود که «توافق هسته ای با ایران دو بعد سیاسی و فنی دارد و آژانس وظیفه دارد که بر ابعاد فنی نظارت و راستی آزمایی کند. اما برای جلوگیری از بحران هسته ای در خاورمیانه باید برای موفقیت مذاکرات هسته ای تلاش کرد.»

اگر گروسی «سیاست ورزی» را جایگزین «سیاست زدگی» کند ایران هم دلیلی نمی بیند که مانع تلاش او برای موفقیت «اشکال جدید توافق» شود که مدنظر دولت چهاردهم است.

همین دیروز «فاطمه مهاجرانی» سخنگوی دولت در پاسخ به سوالی درخصوص احتمال مذاکره ایران و آمریکا گفت: هر چیزی که مصالح کشور و آرمان های انقلاب اسلامی را تامین کند را دنبال خواهیم کرد و با رهبری رهبر انقلاب و تصمیمات درست شورای عالی امنیت ملی راهکار مناسب را در پیش خواهیم گرفت.

 تحقق پیش شرط هایی که مهاجرانی مطرح کرد اگرچه ناممکن نیست بسیار دشوار به نظر می رسد؛ چراکه ایران غرب را بسیار آزموده و در اغلب موارد دلسرد شده است. پس در شرایط فعلی هم رعایت احتیاط واجب است.

فعلاً آژانس و سازمان انرژی اتمی ایران روی اهمیت حفظ تعاملات به توافق رسیده اند. گام اول بعد از ورود گروسی به تهران این است که حسن نیت خود را نشان دهد و به ما ثابت کند که فشار های سیاسی باعث تغییر موضوعات حل وفصل شده میان دو طرف نخواهد شد و مسیر برای حرکت رو به جلو تا رفع همه مسائل باز است.