از سکته حافظ اسد پشت تلفن تا جانشینی فرزندش با تغییر قانون + عکس

فهیمه نظری: بعدازظهر روز شنبه ۲۱ خرداد ۱۳۷۹ حافظ اسد رئیس جمهور هفتادساله ی سوریه در حالی که داشت تلفنی با نخست وزیر وقت لبنان گفت وگو می کرد دچار حمله ی قلبی شد گوشی از دستش افتاد و درجا جان سپرد. درگذشت او نه تنها سوریه که جهان عرب را غرق در ماتم و سوگواری کرد.

نیویورک تایمز همان شب در تحلیلی اسد را به عنوان محور اساسی در روند صلح خاورمیانه خواند و نوشت که با درگذشت او این روند در هاله ای از ابهام فرو رفت. بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا نیز ضمن اظهار تسلیت در بیانیه ای به همین مناسبت اعلام کرد که با تمام اختلاف نظرش با او برایش بسیار احترام قائل بوده است. کلینتون به همین بیانیه نیز اکتفا نکرد و در همان شب تلفنی به مدت ده دقیقه با بشار اسد فرزند حافظ که یک ماه بعد جانشین او شد صحبت کرد.

کمی پس از این که مجری تلویزیون سوریه خبر درگذشت حافظ اسد را از تلویزیون با گریه خواند مردم سوگوار دسته دسته روانه ی خانه ی او در شمال دمشق شدند.

در مراسم تشییع جنازه ی او نیز که چند روز بعد انجام شد از میان سران کشورهای غربی ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه شرکت کرد و بقیه مثل صدراعظم آلمان و… پیام های تسلیت صادر کردند. از سوی ایران نیز سید محمد خاتمی رئیس جمهور وقت و سردار رحیم صفوی فرمانده کل سپاه حضور یافتند و پس از آن بشار اسد فرزند حافظ اسد طولانی ترین دیدار را پس از مراسم تشییع با رئیس جمهور ایران انجام داد.

هموارسازی عجیب مسیر قانونی

در مجموع واکنش های جهانی به مرگ حافظ اسد نشان می داد که او چهره ای تقریبا موجه در جهان سیاست بوده است. حافظ اسد در دنیای عرب به نماد مبارزه با اسرائیل و اتحاد اعراب به شمار می رفت. به محض درگذشت او اما طی یک روند پرسرعت و عجیب فرزند ۳۴ ساله اش بشار اسد بر سر کار آمد. شخصی که اگرچه در هنگام روی کار آمدن حتی قانون را نیز برای رئیس جمهور شدنش تغییر دادند و در شهرهای مختلف سوریه مردم به تظاهرات بیعت با او دست زدند اما پس از ۱۰ سال یک بار تا مرز سقوط پیش رفت و بار بعد که همین دو روز پیش بود مجبور شد با تصرف پایتخت کشورش به دست مخالفان مسلح عطای قدرت را به لقایش ببخشد و از کشور خود بگریزد.

اما بشار طی چه روندی بر سر کار آمد؟ در همان شبی که حافظ اسد از دنیا رفت بلافاصله پارلمان سوریه جلسه ای فوق العاده تشکیل داد و به اتفاق آرا (۲۷۰ رای) با تعدیل ماده ی ۸۳ قانون اساسی این کشور حداقل سن رئیس جمهوری را از ۴۰ سال به ۳۴ سال کاهش داد تا سن بشار مانعی برای رئیس جمهور شدنش ایجاد نکند.

در همین شب رهبری کشوری حزب بعث سوریه نیز در نشست خود بشار را رسما به عنوان نامزد ریاست جمهوری سوریه معرفی کرد. خبرگزاری رسمی سوریه «سانا» عصر یکشنبه ۲۲ خرداد ۷۹ اعلام کرد: «اعضای رهبری کشوری حزب بعث این کشور در نشست خود که به ریاست سلیمان قداح معاون دبیر کشوری حزب مذکور تشکیل شد به اتفاق آرا بشار اسد را برای به دست گرفتن منصب ریاست جمهوری به مجلس ملی سوریه معرفی کردند.».

فردای آن روز یعنی ۲۲ خرداد نیز به فوریت برای هموارسازی مسیر ریاست جمهوری بشار او را به درجه ی ژنرالی ارتقا دادند و مسئولیت فرماندهی کل نیروهای مسلح سوریه را برعهده اش گذاشتند. 

عبدالحلیم خدام کفیل ریاست جمهوری سوریه در همین روز پس از ارتقای درجه ی بشار اسد به ژنرالی او را به عنوان سرفرمانده نیروهای مسلح منصوب کرد. دفتر او اعلام کرد حکمی که برای بشار اسد صادر شده است از زمان ابلاغ لازم الاجراست. پیش از آن حافظ اسد شخصا سرفرماندهی نیروهای مسلح را به عهده داشت.

همچنین در نشست چهارم تیرماه رهبری کشوری حزب بعث سوریه بشار اسد فرمانده کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه به جای پدرش به سمت دبیرکل تشکیلات رهبری کشوری حزب بعث انتخاب شد. این تشکیلات که ۲۱ عضو داشت بالاترین مرجع تصمیم گیرنده ی حزب بعث سوریه بود و سیاست های داخلی و خارجی این کشور را تعیین می کرد… 

با اقدامات سریع حزب بعث سوریه مسیر کاملا برای ریاست جمهوری بشار اسد ۳۴ ساله هموار شد و او نهایتا طی یک همه پرسی تک نفره که کاندیدایش فقط خودش بود و در دوشنبه بیستم تیر ۷۹ برگزار شد با کسب بیش ترین آرا برای یک دوره هفت ساله رئیس جمهور سوریه شد؛ دوره ای که سه بار بعد با همه پرسی هایی شبیه تکرار شد!

با همه ی این تلاش ها اما بشار هرگز نتوانست جای پدر را در عرصه ی سیاست بگیرد نه عامل اتحاد اعراب شد و نه نماد مبارزه با صهیونیسم فردی که کشورش روزگاری مهد اتحاد اعراب بود حالا با مخالفینی ساقط شد که در ورود به پایتخت سوریه با دست نماد پان ترکیسم را به رسانه ها نمایش می دادند!

۲۵۹