تغییرات فرآیند تولید پارچه بر اساس نوع آن

تولید پارچه هنری دیرینه و صنعتی پویا همواره در حال تکامل بوده است. این تکامل ناشی از پیشرفت تکنولوژی ظهور الیاف جدید و نیازهای متغیر بازار است. اما یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در فرآیند تولید پارچه نوع الیاف به کار رفته در آن است. از پنبه های نرم و لطیف تا پلی استرهای مقاوم و بادوام هر الیافی مسیر تولید خاص خود را می طلبد. در این مقاله سفری خواهیم داشت به دنیای تولید پارچه و بررسی خواهیم کرد که چگونه نوع الیاف فرآیند تولید را شکل می دهد.

در این سفر نه تنها به تفاوت های مراحل تولید الیاف طبیعی و مصنوعی خواهیم پرداخت بلکه مراحل اصلی بافت پارچه و تکسچرینگ را نیز بررسی خواهیم کرد. همچنین نگاهی خواهیم داشت به مراحل تکمیلی که پس از بافت بر روی پارچه انجام می شوند تا ویژگی های مورد نظر را به آن ببخشند. هدف ما ارائه یک دید جامع و تخصصی از فرآیند تولید پارچه عمده است به گونه ای که خواننده بتواند درک عمیقی از این صنعت پیچیده و جذاب پیدا کند.

مقدمه ای بر فرآیند تولید پارچه

پارچه ها به روش های مختلفی تولید می شوند و فرآیند تولید پارچه بر اساس نوع الیاف و روش بافت متفاوت است. هر نوع پارچه چه طبیعی و چه مصنوعی نیازمندی ها و مراحل پردازش خاص خود را دارد. این تنوع در تولید منجر به گستردگی مشخصات و کاربردهای نهایی پارچه می شود. به طور کلی فرآیند تولید پارچه شامل مراحل متعددی است که از آماده سازی الیاف تا تکمیل و کنترل کیفیت محصول نهایی را در بر می گیرد. این مراحل می توانند بسته به نوع الیاف نوع بافت و ویژگی های مورد نظر در پارچه نهایی متغیر باشند.

به عنوان مثال تولید پارچه های پنبه ای نیازمند مراحلی چون کاشت برداشت تمیز کردن و ریسندگی الیاف است در حالی که تولید پارچه های پلی استری شامل فرآیندهای شیمیایی پیچیده تری برای تولید الیاف مصنوعی است. همچنین روش های بافت پارچه نیز می توانند تاثیر زیادی بر فرآیند تولید داشته باشند. بافت های تار و پودی حلقوی و بدون بافت هر کدام نیازمندی ها و مراحل خاص خود را دارند. در ادامه این مقاله به بررسی دقیق تر این مراحل و تفاوت های آن ها بر اساس نوع پارچه خواهیم پرداخت.

تولید الیاف : نقطه شروع فرآیند

نوع الیاف مورد استفاده تاثیر بسزایی بر مراحل بعدی تولید پارچه دارد. الیاف می توانند طبیعی (مانند پنبه پشم ابریشم) یا مصنوعی (مانند پلی استر نایلون اکریلیک) باشند. هر نوع الیاف ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و فرآیند آماده سازی متفاوتی را می طلبد. انتخاب الیاف مناسب اولین قدم در تولید پارچه ای با کیفیت و متناسب با کاربرد مورد نظر است. به عنوان مثال برای تولید لباس های ورزشی که نیاز به جذب رطوبت و تنفس پذیری دارند استفاده از الیاف طبیعی مانند پنبه یا الیاف مصنوعی با خواص مشابه انتخاب مناسبی خواهد بود.

• الیاف طبیعی : الیافی هستند که از منابع طبیعی مانند گیاهان و حیوانات به دست می آیند. این الیاف به دلیل خواص منحصر به فرد خود از دیرباز در صنعت نساجی مورد استفاده قرار گرفته اند.
• الیاف مصنوعی : الیافی هستند که از مواد شیمیایی و طی فرآیندهای صنعتی تولید می شوند. این الیاف به دلیل مقاومت بالا قیمت مناسب و امکان تولید انبوه در سال های اخیر به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته اند.

الیاف طبیعی :

• پنبه : شامل مراحل کاشت برداشت تمیز کردن و ریسندگی.
• پشم : شامل چیدن پشم گوسفند تمیز کردن کاردینگ و ریسندگی.
• ابریشم : شامل پرورش کرم ابریشم جمع آوری پیله ها و استخراج الیاف.

الیاف مصنوعی :

• پلی استر و نایلون : تولید از مواد پتروشیمیایی طی فرآیندهای شیمیایی خاص.

تمیز کردن الیاف

تمیز کردن الیاف یکی از مراحل مهم در تولید پارچه است که هدف آن حذف ناخالصی ها مواد زائد و آلودگی های موجود در الیاف است. این مرحله برای الیاف طبیعی مانند پنبه و پشم اهمیت بیشتری دارد زیرا این الیاف معمولاً حاوی مواد خارجی مانند برگ ساقه خاک و چربی هستند. تمیز کردن الیاف به بهبود کیفیت نخ و پارچه نهایی کمک می کند و از بروز مشکلاتی مانند لکه دار شدن و کاهش استحکام پارچه جلوگیری می کند. روش های مختلفی برای تمیز کردن الیاف وجود دارد که بسته به نوع الیاف و میزان آلودگی آن انتخاب می شوند.

کاردینگ یا شانه کردن الیاف

کاردینگ و شانه کردن دو فرآیند مکانیکی هستند که برای مرتب سازی و یکنواخت کردن الیاف به منظور تولید نخ با کیفیت بالا استفاده می شوند. هدف اصلی این فرآیندها حذف درهم تنیدگی ها و ناخالصی های باقی مانده در الیاف موازی سازی آن ها و تبدیل الیاف به یک لایه نازک و یکنواخت است که برای ریسندگی آماده باشد. کاردینگ معمولاً اولین مرحله پس از تمیز کردن الیاف است و شانه کردن مرحله ای پیشرفته تر است که برای تولید نخ های ظریف تر و با کیفیت تر استفاده می شود. این مراحل به ویژه برای الیاف طبیعی مانند پنبه و پشم اهمیت دارند.

تاباندن الیاف

تاباندن الیاف فرآیندی است که طی آن الیاف به دور یکدیگر پیچیده می شوند تا نخ تولید شود. این فرآیند باعث افزایش استحکام و طول نخ می شود. میزان تاب نخ بسته به نوع پارچه و کاربرد آن متفاوت است. نخ های با تاب زیاد معمولاً برای تولید پارچه های مقاوم و بادوام مانند جین و کتان استفاده می شوند در حالی که نخ های با تاب کم برای تولید پارچه های نرم و لطیف مانند ابریشم و کشمیر مناسب هستند. تاباندن الیاف می تواند به صورت دستی یا با استفاده از ماشین های ریسندگی انجام شود.

آماده سازی بافت یا تکسچرینگ

تکسچرینگ فرآیندی است که برای ایجاد تغییرات در شکل ظاهری و خواص فیزیکی الیاف و نخ ها به کار می رود. هدف از تکسچرینگ افزایش حجم نرمی انعطاف پذیری و بهبود ویژگی های عایق حرارتی و رطوبتی نخ ها و پارچه ها است. این فرآیند به ویژه برای الیاف مصنوعی مانند پلی استر و نایلون اهمیت دارد زیرا این الیاف به طور طبیعی دارای خواص مطلوبی برای تولید پارچه های با کیفیت نیستند. تکسچرینگ می تواند به روش های مختلفی انجام شود از جمله روش های حرارتی مکانیکی و شیمیایی.

مراحل اصلی بافت پارچه

بافت پارچه اصلی ترین مرحله در تولید پارچه است که در این مرحله نخ ها به یکدیگر بافته می شوند تا پارچه تشکیل شود. روش های مختلفی برای بافت پارچه وجود دارد که هر کدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب روش بافت مناسب بستگی به نوع الیاف نوع پارچه مورد نظر و ویژگی های مورد انتظار در محصول نهایی دارد. در ادامه به بررسی سه روش اصلی بافت پارچه خواهیم پرداخت.

آهارزنی

آهارزنی فرآیندی است که در آن نخ های تار (نخ های طولی در بافت پارچه) با استفاده از مواد خاصی پوشانده می شوند تا مقاومت آن ها در برابر سایش و کشش در حین بافت افزایش یابد. این کار به کاهش پارگی و پرز دادن نخ ها در دستگاه بافندگی کمک می کند و در نتیجه کیفیت و راندمان تولید پارچه بهبود می یابد. مواد آهار معمولاً شامل نشاسته صمغ و مواد شیمیایی دیگر هستند که پس از بافت پارچه از آن جدا می شوند.

بافت پارچه

در این مرحله نخ های تار و پود با استفاده از ماشین های بافندگی در هم تنیده می شوند و ساختار پارچه شکل می گیرد. ماشین های بافندگی مدرن قادر به تولید انواع مختلفی از پارچه ها با طرح ها و الگوهای پیچیده هستند. سرعت و دقت این ماشین ها نقش مهمی در افزایش راندمان تولید و کاهش هزینه ها دارد.

• روش تار و پودی (Interweaving) : در این روش نخ های تار به صورت طولی و نخ های پود به صورت عرضی در هم بافته می شوند.
• روش بافت حلقوی (Interlooping) : در این روش حلقه هایی از نخ در هم تنیده می شوند و پارچه ای با خاصیت کشسانی ایجاد می شود.
• روش بدون بافت (Non-woven) : در این روش الیاف به صورت مستقیم به یکدیگر متصل می شوند و پارچه ای با استحکام بالا و قیمت پایین تولید می شود.

مراحل تکمیلی فرآیند تولید پارچه

پس از بافت پارچه مراحل تکمیلی برای بهبود ظاهر زیردست و خواص فیزیکی و شیمیایی آن انجام می شود. این مراحل شامل مجموعه ای از فرآیندها هستند که هدف آن ها افزایش کیفیت و ارزش افزوده پارچه است. انتخاب مراحل تکمیلی مناسب بستگی به نوع پارچه کاربرد مورد نظر و ویژگی های مورد انتظار در محصول نهایی دارد.

پرز سوزی

پرز سوزی (Singeing) فرآیندی است که در آن پرزها و الیاف اضافی سطح پارچه سوزانده می شوند تا سطحی صاف و یکنواخت ایجاد شود. این کار به بهبود ظاهر پارچه افزایش درخشندگی و جلوگیری از گره خوردن و پرز دادن آن در حین استفاده کمک می کند. پرز سوزی معمولاً با استفاده از شعله گاز یا صفحات داغ انجام می شود.

آهارگیری

آهارگیری (Desizing) فرآیندی است که در آن مواد آهار (موادی که در مرحله آهارزنی برای افزایش مقاومت نخ های تار استفاده می شوند) از پارچه حذف می شوند. این کار به منظور آماده سازی پارچه برای مراحل بعدی مانند رنگرزی و چاپ انجام می شود. مواد آهار معمولاً با استفاده از آنزیم ها یا مواد شیمیایی دیگر از پارچه جدا می شوند.

مرسریزه کردن

مرسریزه کردن (Mercerization) فرآیندی است که روی پارچه های پنبه ای انجام می شود تا خواص آن ها بهبود یابد. در این فرآیند پارچه در محلول سود سوزآور (NaOH) غلیظ تحت کشش قرار می گیرد. مرسریزه کردن باعث افزایش استحکام درخشندگی و جذب رنگ پارچه می شود.

رنگرزی پارچه

رنگرزی پارچه فرآیندی است که در آن پارچه با استفاده از رنگ های مختلف رنگ می شود. انتخاب نوع رنگ و روش رنگرزی بستگی به نوع الیاف و کاربرد پارچه دارد. رنگرزی می تواند به روش های مختلفی انجام شود از جمله رنگرزی غوطه وری رنگرزی پد و رنگرزی چاپ.

گام آخر : کنترل کیفیت و تکمیل

پس از اتمام مراحل رنگرزی پارچه از نظر کیفیت بررسی می شود و در صورت لزوم عملیات تکمیلی دیگری مانند چاپ ضد آب کردن و … روی آن انجام می شود. کنترل کیفیت شامل بررسی مواردی مانند یکنواختی رنگ استحکام پارچه عدم وجود عیوب و مطابقت با استانداردهای مورد نظر است. عملیات تکمیلی نیز می تواند شامل فرآیندهایی مانند ضد چروک کردن ضد لک کردن و نرم کردن پارچه باشد.

نتیجه گیری

انتخاب فرآیند مناسب تولید پارچه بستگی به نوع الیاف و کاربرد نهایی پارچه دارد. درک این تفاوت ها به تولید پارچه های با کیفیت و کارآمد کمک می کند.

چه نوع پارچه ای برای لباس های ورزشی مناسب است و چرا؟

پارچه هایی با الیاف مصنوعی مانند پلی استر و نایلون به دلیل خاصیت جذب رطوبت کم و تنفس پذیری بالا برای لباس های ورزشی مناسب هستند.

چگونه می توان طول عمر پارچه های ظریف را افزایش داد؟

با شستشوی دستی یا استفاده از دور ملایم ماشین لباسشویی استفاده از مواد شوینده ملایم و خشک کردن در سایه می توان طول عمر پارچه های ظریف را افزایش داد.

تفاوت بین پارچه های بافته شده و بافتنی در چیست؟

پارچه های بافته شده از در هم تنیده شدن نخ های تار و پود تشکیل شده اند و استحکام بالاتری دارند در حالی که پارچه های بافتنی از حلقه های در هم تنیده نخ تشکیل شده اند و خاصیت کشسانی بیشتری دارند.

چه تغییراتی در فرآیند تولید پارچه های دوستدار محیط زیست ایجاد شده است؟

استفاده از الیاف بازیافتی رنگ های طبیعی و فرآیندهای تولید با مصرف آب کمتر از جمله تغییرات ایجاد شده در فرآیند تولید پارچه های دوستدار محیط زیست است.