خلاصه کتاب فاجعه در راه است: راهکارهای بیل گیتس برای نجات زمین ( نویسنده بیل گیتس )

کتاب «فاجعه در راه است» اثر بیل گیتس، راهکارهای عملی و مبتکرانه ای برای مقابله با تغییرات اقلیمی و رسیدن به هدف صفر انتشار کربن ارائه می دهد. این کتاب، با زبانی ساده و آمار دقیق، اهمیت این بحران را گوشزد می کند و نشان می دهد چطور می توانیم با نوآوری و همکاری، آینده ای سبزتر برای زمین بسازیم.

همه ما بارها درباره تغییرات آب و هوایی، گرمایش زمین و اینکه چه آینده ای در انتظار سیاره مان است، شنیده ایم. شاید از شنیدن این اخبار خسته شده باشیم یا فکر کنیم این مشکل آنقدر بزرگ است که از دست ما کاری برنمی آید. اما بیل گیتس، بنیان گذار مایکروسافت که حالا بیشتر وقتش را صرف حل چالش های بزرگ جهانی می کند، توی کتابش به اسم «فاجعه در راه است: راهکارهای بیل گیتس برای نجات زمین»، می آید و دقیقاً همین سوال ها را مطرح می کند و اتفاقاً جواب های روشنی هم برایشان دارد. این کتاب نه تنها وضعیت فعلی زمین را به تصویر می کشد، بلکه یک نقشه راه عملی برای رسیدن به «صفر» انتشار گازهای گلخانه ای به دستمان می دهد. پس بیایید با هم ببینیم این نابغه تکنولوژی چه ایده هایی برای نجات سیاره مان دارد.

۱. ابعاد مشکل: واقعیت تلخ تغییرات اقلیمی و چالش های پیش رو

قبل از اینکه به فکر راه حل باشیم، باید خوب بفهمیم که با چه مشکلی روبروییم. بیل گیتس در همان اول کتابش، خیلی شفاف و روشن، واقعیت تلخ تغییرات اقلیمی را برایمان باز می کند. او می گوید که گرمایش جهانی یک مشکل واقعی و فوری است که اگر همین حالا دست به کار نشویم، فاجعه ای بزرگ در انتظارمان خواهد بود.

۱.۱. چرا باید به صفر برسیم؟ درک هدف نهایی

شاید بپرسید «صفر» یعنی چی؟ بیل گیتس تاکید می کند که هدف نهایی ما باید رساندن انتشار گازهای گلخانه ای به عدد صفر باشد. می دانید چرا؟ چون هر سال، حدود ۵۱ میلیارد تن گاز گلخانه ای وارد اتمسفر زمین می شود. این عدد وحشتناک است، نه؟ همین ۵۱ میلیارد تن، مثل یک پتوی کلفت دور زمین را می گیرد و اجازه نمی دهد گرمای اضافی از سیاره خارج شود. اگر این عدد را به صفر نرسانیم، اوضاع روزبه روز بدتر می شود. او با یک مثال ساده توضیح می دهد: در آخرین عصر یخبندان، میانگین دمای زمین فقط شش درجه کمتر از الان بود! یا در عصر دایناسورها، وقتی کروکودیل ها توی قطب زندگی می کردند، میانگین دما فقط چهار درجه بیشتر از الان بود. پس اینجور نیست که یکی دو درجه تغییر دما بی اهمیت باشد؛ همین تغییرات کوچک، پیامدهای عظیمی برای زندگی ما و نسل های آینده دارد.

۱.۲. پیامدهای گرمایش زمین: آنچه تاکنون تجربه کرده ایم

تأثیرات این تغییرات دما را همین الان هم داریم با گوشت و پوستمان حس می کنیم. خشکسالی های شدید، سیلاب های بی سابقه، تغییر فصل ها و نابودی جنگل ها و زیستگاه های طبیعی، فقط بخشی از فاجعه ای است که اتفاق افتاده. بیل گیتس هشدار می دهد که اگر اوضاع همین طور پیش برود و دست روی دست بگذاریم، تا پایان قرن، فاجعه تغییرات اقلیمی می تواند چندین برابر بیشتر از پاندمی کرونا جان انسان ها را بگیرد. این یعنی یک فاجعه انسانی در مقیاس بسیار بزرگ که نباید آن را دست کم بگیریم.

۱.۳. دشواری مسیر: چرا رسیدن به صفر کربن آسان نیست؟

خب، وقتی بیل گیتس از «صفر» صحبت می کند، به این معنی نیست که راه آسانی در پیش داریم. او خودش هم می داند که رسیدن به این هدف، مثل کوه کندن است. چرا؟ چون تقریباً تمام جنبه های زندگی مدرن ما به انرژی های کربنی وابسته است. از روشنایی خانه هایمان گرفته تا غذایی که می خوریم، لباسی که می پوشیم، و سفرهایی که می رویم، همه و همه به نوعی با انتشار گازهای گلخانه ای گره خورده اند. برای رسیدن به صفر، باید زیرساخت ها، صنایع و حتی سبک زندگی مان را از ریشه تغییر دهیم که اصلاً کار ساده ای نیست و نیاز به اراده ای جهانی و همتی بلند دارد.

۲. منابع اصلی انتشار گازهای گلخانه ای: ۵ سؤال اساسی بیل گیتس

بیل گیتس برای اینکه بتوانیم روی مشکل متمرکز شویم و راه حل پیدا کنیم، پنج سوال کلیدی را مطرح می کند. این سوال ها به ما کمک می کنند بفهمیم که گازهای گلخانه ای دقیقاً از کجا می آیند و سهم هر بخش چقدر است. با این آمار و ارقام، دید بهتری پیدا می کنیم و می توانیم قدم های مؤثرتری برداریم.

۲.۱. چگونه برق تولید می کنیم؟ (How We Use Electricity)

شاید اولین چیزی که به ذهنمان می رسد، تولید برق باشد. خیلی از برق ما از سوزاندن سوخت های فسیلی مثل زغال سنگ و گاز طبیعی تولید می شود که کلی گاز گلخانه ای وارد هوا می کند. هر چند انرژی های تجدیدپذیر مثل خورشیدی و بادی دارند جای خودشان را باز می کنند، اما هنوز چالش های بزرگی مثل ذخیره سازی این انرژی ها وجود دارد. مثلاً وقتی خورشید نیست یا باد نمی وزد، چه کار کنیم؟ همین ها هستند که بیل گیتس را به فکر نوآوری و راه حل های جدید می اندازند.

۲.۲. چگونه محصولات را تولید می کنیم؟ (How We Make Things)

فکر می کنید ساختن چیزها چقدر می تواند کربن تولید کند؟ خیلی زیاد! صنایع سنگین مثل تولید فولاد، سیمان و پلاستیک، جزو پرمصرف ترین بخش ها از نظر انرژی و پرانتشارترین بخش ها از نظر کربن هستند. ساختن یک تن سیمان کلی گاز گلخانه ای آزاد می کند. بیل گیتس می گوید باید به دنبال فناوری های کربن زدایی در این صنایع باشیم؛ یعنی روش هایی که بتوانیم بدون انتشار کربن، این محصولات حیاتی را تولید کنیم. اینجاست که باز هم پای نوآوری به میان می آید.

۲.۳. چگونه محصولات غذایی را پرورش می دهیم؟ (How We Grow Things)

این قسمت ممکن است شما را شگفت زده کند. کشاورزی و دامپروری هم نقش بزرگی در انتشار گازهای گلخانه ای دارند. مثلاً متان ناشی از آروغ و نفخ گاوها! بله، درست شنیدید. حدود یک میلیارد گاو در جهان برای تأمین گوشت و لبنیات پرورش داده می شوند و متان آزاد شده از آن ها سهم قابل توجهی در گرمایش جهانی دارد (حدود ۴ درصد از کل انتشار سالانه گازهای گلخانه ای). علاوه بر این، کودهای شیمیایی هم گازهای گلخانه ای زیادی تولید می کنند. بیل گیتس به یک نکته مهم دیگر هم اشاره می کند: کاهش ضایعات غذایی. می دانستید مثلاً در آمریکا حدود ۴۰٪ از مواد غذایی دور ریخته می شود؟ این یعنی هم انرژی و کربن صرف شده برای تولید آن غذا هدر رفته، هم کربن ناشی از فساد آن غذا به هوا برمی گردد. با کاهش ضایعات غذایی می توانیم گام بزرگی در این زمینه برداریم.

۲.۴. چگونه جابه جا می شویم؟ (How We Get Around)

خودروها، هواپیماها، کشتی ها… همه این وسایل حمل و نقل با سوخت های فسیلی کار می کنند و حجم زیادی از گازهای گلخانه ای را منتشر می کنند. سهم حمل و نقل در این انتشارها بسیار بالاست. راه حل هایی مثل خودروهای برقی برای مسافت های کوتاه خوب هستند، اما برای حمل و نقل سنگین مثل هواپیما و کشتی، هنوز به سوخت های پایدار و نوآوری های بیشتری نیاز داریم. اینجا هم جای کار زیادی وجود دارد.

۲.۵. چگونه خانه ها را گرم و خنک نگه می داریم؟ (How We Keep Warm and Cool)

خانه و محل کارمان باید دمای مناسبی داشته باشد، نه؟ برای گرمایش در زمستان و سرمایش در تابستان، کلی انرژی مصرف می کنیم. این انرژی هم اغلب از سوخت های فسیلی تأمین می شود. بیل گیتس به اهمیت نوآوری در سیستم های تهویه، عایق بندی ساختمان ها و استفاده از منابع انرژی پاک تر برای گرمایش و سرمایش اشاره می کند. با روش های بهینه سازی مصرف انرژی می توانیم در این بخش هم کمک بزرگی به محیط زیست کنیم.

۳. راهکارهای بیل گیتس برای نجات زمین: نقشه راه رسیدن به صفر

حالا که ابعاد مشکل را فهمیدیم، وقت آن است که به راه حل ها فکر کنیم. بیل گیتس فقط به مشکلات اشاره نمی کند؛ او یک نقشه راه کامل برای رسیدن به هدف صفر کربن ارائه می دهد که روی سه ستون اصلی استوار است: نوآوری فناورانه، سیاست های دولت و نقش هر فرد.

۳.۱. نوآوری فناورانه: کلید اصلی مبارزه با تغییرات اقلیمی

بیل گیتس به عنوان یک نابغه تکنولوژی، بیش از هر چیز روی نوآوری حساب می کند. او می گوید که ما برای حل این مشکل، به فناوری های جدید و پیشرفته نیاز داریم. چیزهایی که شاید الان حتی به ذهنمان هم نمی رسند. او از سرمایه گذاری در انرژی های پاک نسل آینده مثل انرژی هسته ای پیشرفته (که ایمن تر و کارآمدتر است) و همچنین فناوری های جذب کربن از هوا صحبت می کند. دستگاه هایی که بتوانند دی اکسید کربن را مستقیماً از اتمسفر بگیرند و آن را ذخیره یا به محصولات مفید تبدیل کنند. حمایت از استارتاپ ها، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی برای کشف و توسعه این فناوری ها، یک گام حیاتی است. این کار هم یک چالش بزرگ است و هم یک فرصت اقتصادی عظیم برای کشورهایی که در آن پیشتاز باشند.

۳.۲. سیاست های دولت: چرا همکاری جهانی و قوانین حیاتی هستند؟

هیچ کشوری به تنهایی نمی تواند این مشکل را حل کند. بیل گیتس تاکید زیادی روی نقش دولت ها دارد. دولت ها باید با وضع قوانین، ارائه مشوق ها و سرمایه گذاری های عمومی، مسیر را برای نوآوری های سبز هموار کنند. او می گوید کشورهای ثروتمند، چون منابع مالی و علمی بیشتری دارند، باید پیشگام باشند و راه حل های صفر کربنی را توسعه دهند. این کار نه تنها یک مسئولیت اخلاقی است، بلکه یک فرصت اقتصادی بی نظیر است. کشورهایی که بتوانند این تکنولوژی ها را بسازند، در دهه های آینده رهبران اقتصادی جهان خواهند بود. به قول بیل گیتس:

«کشورهایی که شرکت ها و صنایع صفر کربنی دارند، در دهه های آینده رهبران اقتصاد جهان خواهند بود.»

دولت ها باید در تحقیق و توسعه انرژی های پاک سرمایه گذاری کنند و قیمت کالاهای سبز را تا جایی پایین بیاورند که برای همه قابل دسترس باشند.

۳.۳. سازگاری با جهانی گرم تر: کاهش اثرات اجتناب ناپذیر

متاسفانه، حتی اگر همین امروز هم انتشار کربن را به صفر برسانیم، باز هم اثرات گرمایش جهانی تا سال ها با ما خواهد بود. برای همین، بیل گیتس از سازگاری صحبت می کند. یعنی باید برای مقابله با پیامدهای اجتناب ناپذیر مثل سیل، خشکسالی های شدید و طوفان ها برنامه ریزی کنیم. این شامل ساخت زیرساخت های مقاوم تر، سیستم های هشدار اولیه و کمک به جوامع آسیب پذیر است. باید از همین حالا خودمان را برای جهانی گرم تر آماده کنیم و به مردمی که بیشتر از همه از این تغییرات رنج می برند، کمک کنیم.

۳.۴. برنامه ۱۲ مرحله ای بیل گیتس برای حذف مطلق انتشار گازهای گلخانه ای

بیل گیتس در کتابش یک برنامه ۱۲ مرحله ای ارائه می دهد که مجموعه ای از اقدامات در سطوح مختلف است. این برنامه شامل موارد زیر می شود:

• افزایش سرمایه گذاری دولتی در تحقیق و توسعه انرژی های پاک.
• تعیین استانداردهای دقیق تر برای انتشار کربن در صنایع مختلف.
• ایجاد مشوق های مالی برای شرکت ها و افراد جهت استفاده از فناوری های سبز.
• توسعه زیرساخت های انرژی پاک مثل شبکه های برق هوشمند.
• حمایت از کشاورزی پایدار و کاهش مصرف گوشت قرمز.
• تشویق به استفاده از حمل و نقل عمومی پاک و خودروهای برقی.
• سرمایه گذاری در فناوری های جذب کربن و ذخیره سازی آن.
• کمک به کشورهای در حال توسعه برای حرکت به سمت انرژی های پاک.
• توسعه سیستم های هشدار و مدیریت بلایای طبیعی.
• افزایش آگاهی عمومی و آموزش درباره تغییرات اقلیمی.
• استفاده از مصالح ساختمانی با کربن کم در ساخت و ساز.
• ترویج اقتصاد چرخشی برای کاهش پسماند و مصرف منابع.

۳.۵. نقش هر فرد: چه کاری از دست ما بر می آید؟

ممکن است فکر کنیم این همه حرف های بزرگ به ما چه ربطی دارد؟ بیل گیتس به ما یادآوری می کند که حتی یک فرد هم می تواند تغییر ایجاد کند. هرچند کارهای بزرگ را دولت ها و صنایع باید انجام دهند، اما تصمیمات کوچک ما هم مهم هستند. او به ما پیشنهاد می کند: عادات مصرفی مان را تغییر دهیم (مثلاً از محصولات محلی و سبز استفاده کنیم، کمتر دور بریزیم)، از کسب وکارهایی حمایت کنیم که به محیط زیست اهمیت می دهند، و صدای خودمان را به گوش سیاستمداران برسانیم. آگاهی بخشی به دیگران هم یک قدم مهم است. به قول معروف، قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود.

۴. بیم ها و امیدها: جمع بندی دیدگاه بیل گیتس

بیل گیتس در سراسر کتابش یک نگاه واقع بینانه دارد؛ او ابعاد فاجعه را به وضوح نشان می دهد و سختی های راه را کتمان نمی کند. او می داند که چالش پیش رو بزرگترین چالش تاریخ بشر است. اما در عین حال، ناامید هم نیست. او باور دارد که با نوآوری، عزم جهانی و همکاری همه دولت ها و افراد، می توانیم به هدف صفر برسیم. او پر از امید است که هوش و خلاقیت انسان، راهی برای غلبه بر این بحران پیدا خواهد کرد. این نگاه متوازن بین بیم و امید، از نقاط قوت اصلی کتاب فاجعه در راه است است که به خواننده انگیزه می دهد تا به جای ناامیدی، به فکر راه حل و اقدام باشد.

۵. مشخصات کتاب و نکات پایانی

کتاب «فاجعه در راه است: راهکارهای بیل گیتس برای نجات زمین» به زبان انگلیسی با عنوان «How to Avoid a Climate Disaster» منتشر شده و بلافاصله به یکی از پرفروش ترین های نیویورک تایمز تبدیل شد. این کتاب در ایران توسط نشر مون و با ترجمه صدرا صمدی دزفولی و محمدحسین فیلی زاده در ۲۹۱ صفحه منتشر شده است. لحن کتاب به قدری شیوا و روان است که حتی افراد غیرمتخصص هم می توانند از آن بهره ببرند و درک عمیقی از موضوعات پیچیده اقلیمی پیدا کنند. بیل گیتس در بخش پایانی کتابش حتی به ارتباط تغییرات اقلیمی با پاندمی کووید-۱۹ هم اشاره می کند و نشان می دهد که چطور آمادگی برای یک فاجعه، می تواند راه را برای مقابله با فاجعه ای دیگر هموار کند. اگر به فکر آینده زمین هستید و دوست دارید بدانید چطور می توانیم از یک فاجعه اقلیمی جلوگیری کنیم، مطالعه نسخه کامل این کتاب ارزشمند را به شما پیشنهاد می کنیم.

نتیجه گیری: آینده ای سبزتر، در دستان ما

کتاب «فاجعه در راه است: راهکارهای بیل گیتس برای نجات زمین» به ما یادآوری می کند که نجات زمین از گرمایش جهانی، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. این کتاب نه فقط یک هشدار، بلکه یک برنامه عملی و امیدوارکننده برای رسیدن به صفر انتشار کربن است. بیل گیتس با ترکیب اطلاعات علمی دقیق و تجربیاتش در حوزه نوآوری، نشان می دهد که این هدف اگرچه دشوار است، اما غیرممکن نیست. مسئولیت مقابله با تغییرات اقلیمی فقط بر عهده دولت ها یا دانشمندان نیست؛ هر کدام از ما می توانیم با تغییر در انتخاب های روزمره، حمایت از نوآوری ها و آگاهی بخشی، سهم کوچکی در ساختن آینده ای سبزتر داشته باشیم. این یک چالش بزرگ است، اما با همت و همکاری، می توانیم از فاجعه در راه جلوگیری کنیم.