نمونه دادخواست تحریر ترکه و تقسیم ترکه

نمونه دادخواست تحریر ترکه و تقسیم ترکه، در واقع فرم های قانونی ای هستند که به شما کمک می کنند تا بعد از فوت یک عزیز، تکلیف اموال، بدهی ها و حقوقی که از او باقی مانده رو مشخص کنید و بعد هم اون ها رو بین وراث تقسیم کنید. این دادخواست ها مسیر قانونی این فرآیندها رو نشون میدن و برای پیگیری حقوقی اموال متوفی حسابی به کارتون میان.

فوت یک عزیز، همیشه با غم و اندوه همراهه، اما جدا از این بُعد احساسی، مسائل حقوقی و مالی زیادی هم بعدش پیش میاد که شاید ذهنتون رو حسابی درگیر کنه. مثلاً اینکه تکلیف اموال، بدهی ها و حقوق متوفی چی میشه؟ چطوری باید این ها رو شناسایی و بعد بین وراث تقسیم کرد؟ اینجا دقیقاً همون جاییه که پای دو تا اصطلاح حقوقی مهم به اسم تحریر ترکه و تقسیم ترکه به میون میاد. شاید اسمشون کمی غریبه و پیچیده به نظر برسه، ولی نگران نباشید، چون توی این مقاله قراره خیلی خودمونی و ساده، همه چیز رو درباره این دو تا فرآیند بهتون بگیم و حتی نمونه دادخواست های عملیشون رو هم در اختیارتون بذاریم تا بتونید با خیال راحت تر و آگاهی بیشتر، این مراحل رو طی کنید.

هدف اصلی ما اینه که شما رو با این فرآیندهای حقوقی آشنا کنیم، تفاوت هاشون رو توضیح بدیم، بگیم کی و چطور باید اقدام کنید و چه مدارکی نیاز دارید. چه وارث باشید، چه طلبکار متوفی، چه از افرادی که به واسطه وصیت نامه حقی دارید، یا حتی دانشجوی حقوق که دنبال یه منبع کاربردی می گردید، این مقاله حسابی به کارتون میاد. پس اگه دوست دارید با تمام ریزه کاری های تحریر ترکه و تقسیم ترکه آشنا بشید، با ما همراه باشید.

تحریر ترکه: یعنی چی و چطور باید پِیَش رو گرفت؟

بذارید با یه مثال شروع کنیم. فرض کنید یکی از اعضای خانواده فوت کرده. خب، ایشون ممکنه یه سری خونه، ماشین، حساب بانکی، سهام، یا حتی یه سری بدهی و طلب داشته باشن، درسته؟ تحریر ترکه دقیقاً یعنی اینکه ما بیایم یه لیست کامل و دقیق از همه این چیزها، یعنی از شیر مرغ تا جون آدمیزادِ متوفی، تهیه کنیم. این کار مثل یه جور حساب وکتاب مالیه که برای مشخص شدنِ واقعیِ دارایی ها و بدهی های یه نفر بعد از فوتش انجام میشه.

تحریر ترکه چیست؟ تعریف حقوقی و اهداف

از نظر حقوقی، تحریر ترکه یعنی صورت برداری و مشخص کردن تمام اموال (چه منقول مثل ماشین و پول، چه غیرمنقول مثل زمین و خونه)، حقوقی که متوفی داشته (مثلاً طلب از کسی)، و همچنین دیون و تعهداتش (یعنی بدهی ها و قول وقرارهایی که داشته). قانون گذار ما، تو ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی، خیلی واضح گفته که مقصود از تحریر ترکه چیه: تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است.

خب، حالا چرا این کارو می کنیم؟ هدف اصلی، اینه که اولاً، همه چیز شفاف و روشن بشه. اینطوری نه کسی می تونه چیزی رو پنهون کنه، نه چیزی از قلم می افته. ثانیاً، این صورت برداری دقیق، بعداً به درد تقسیم عادلانه ارث می خوره. فکرش رو بکنید، اگه ندونیم متوفی دقیقاً چی داشته و چقدر بدهکار بوده، چطور می تونیم ارث رو درست تقسیم کنیم؟

پس، فواید تحریر ترکه هم برای ورثه و هم برای طلبکاران خیلی زیاده:

• ورثه خیالشون راحته که همه اموال شناسایی شده و کسی نمی تونه چیزی رو حیف و میل کنه.
• طلبکارها هم می دونن که مطالباتشون از کجا و چطور باید وصول بشه.
• از بروز اختلافات و دعواهای احتمالی بین ورثه جلوگیری میشه.
• میشه دقیقاً مشخص کرد که آیا ترکه اصلاً کفاف بدهی ها رو میده یا نه.

چه زمانی تحریر ترکه الزامی است؟ (موارد قانونی و اختیاری)

همیشه لازم نیست که ماجرای تحریر ترکه از طریق دادگاه پیگیری بشه. گاهی اوقات ورثه با هم کنار میان و خودشون این کارو انجام میدن. ولی قانون تو بعضی موارد، این کار رو الزامی کرده. ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی، یک سری از این موارد رو گفته. بیاین ببینیم کی ها باید حتماً تحریر ترکه انجام بدیم:

1. وقتی یکی از ورثه غایب یا محجور باشه: یعنی اگه یکی از وراث، بچه کوچیک باشه، یا از نظر قانونی توانایی اداره اموالش رو نداشته باشه (مثل مجنون یا سفیه)، یا کلاً غایب باشه و خبری ازش نباشه، باید تحریر ترکه کنیم تا حق اونها ضایع نشه.
2. وقتی بعضی از ورثه، ترکه رو قبول نکنند: ممکنه بعضی از ورثه، از ترس بدهی های متوفی، ارث رو قبول نکنند. در این صورت، برای مشخص شدن وضعیت ترکه، تحریر لازمه.
3. اگه اموال متوفی خارج از کشور باشه: وقتی یه بخشی از ارثیه تو کشورهای دیگه باشه، برای اینکه مطمئن بشیم همه چیز درسته و به حساب میاد، تحریر ترکه انجام میشه.
4. وجود اختلاف و سوءظن بین ورثه (اختیاری): حتی اگه هیچکدوم از موارد بالا هم نباشه، اگه بین ورثه سر اموال متوفی دعوا و اختلاف نظر باشه یا به همدیگه اعتماد نداشته باشن، هر کدومشون می تونه از دادگاه درخواست تحریر ترکه کنه. این کار جلوی خیلی از مشکلات بعدی رو می گیره.

اینجا خوبه که یه گریزی هم بزنیم به مهر و موم ترکه. مهر و موم ترکه قبل از تحریر ترکه انجام میشه و هدفش اینه که جلوی دست درازی و حیف ومیل اموال رو بگیره تا زمانی که تکلیف تحریر ترکه و بعدش تقسیم مشخص بشه. پس این دو تا بهم ربط دارن و گاهی اوقات برای حفاظت از ترکه، اول مهر و موم انجام میشه.

چه کسانی حق درخواست تحریر ترکه را دارند؟ (ذی نفعان)

هر کسی نمی تونه درخواست تحریر ترکه بده. قانون مشخص کرده که چه افرادی حق این کار رو دارن تا نظم قانونی بهم نخوره:

1. وراث یا نماینده قانونی اون ها: یعنی خود ورثه یا وکیلشون می تونن این درخواست رو بدن. (بر اساس ماده ۲۰۷ قانون امور حسبی).
2. وصی متوفی برای اداره اموال: اگه متوفی برای اداره اموالش وصی تعیین کرده باشه، اون وصی هم می تونه درخواست تحریر ترکه بده.
3. امین فرد غایب و قیم فرد محجور: اگه یکی از وراث غایب باشه و براش امین تعیین شده باشه، یا محجور باشه و براش قیم تعیین شده باشه، امین یا قیم می تونن این درخواست رو بدن.
4. طلبکاران متوفی: در شرایط خاص، اگه طلبکارها نگران باشن که بدهی متوفی از بین بره یا اموالش حیف و میل بشه، می تونن درخواست تحریر ترکه بدن.

مراحل تحریر ترکه از ابتدا تا انتها

فرآیند تحریر ترکه، مثل هر کار قانونی دیگه ای، یه سری مراحل مشخص داره که باید قدم به قدم طی بشن. بیاین با هم این مراحل رو مرور کنیم:

1. الف) تقدیم دادخواست تحریر ترکه به شورای حل اختلاف: اولین قدم اینه که یکی از کسانی که حق درخواست داره (همونایی که بالاتر گفتیم)، یه دادخواست تنظیم کنه و ببره شورای حل اختلاف محل اقامتگاه متوفی.
2. ب) صدور قرار تحریر ترکه: بعد از اینکه شورای حل اختلاف دادخواست رو بررسی کرد و دید که شرایط قانونی وجود داره، یه قرار به اسم قرار تحریر ترکه صادر می کنه.
3. ج) آگهی تحریر ترکه در روزنامه های کثیرالانتشار: شورای حل اختلاف باید تو یکی از روزنامه هایی که تیراژ بالایی داره، آگهی بده و اعلام کنه که قراره تحریر ترکه انجام بشه. این کار برای اینه که اگه کسی ادعایی داره (مثلاً طلبکاره) خبردار بشه و بیاد.
4. د) تشکیل جلسه تحریر ترکه با حضور ذی نفعان: بعد از آگهی، یه روز و ساعت مشخصی تعیین میشه تا همه ذی نفعان (ورثه، طلبکاران، وصی و…) تو یه جلسه حاضر بشن.
5. ه) صورت برداری دقیق از اموال، حقوق، دیون و تعهدات: تو همین جلسه و با حضور افراد، یا با حضور کارشناس، یه لیست دقیق و ریز از تمام اموال (پول، حساب بانکی، زمین، خونه، ماشین، طلا و…)، حقوق (طلب از دیگران) و بدهی های متوفی (قسط، وام، بدهی به اشخاص و…) تهیه میشه. (ماده ۲۱۳ قانون امور حسبی).
6. و) پایان فرآیند تحریر و صدور گواهی صورت برداری: بعد از اینکه همه چیز لیست شد و صورت برداری تموم شد، شورای حل اختلاف یه گواهی صورت برداری ترکه صادر می کنه که نشون میده فرآیند تحریر ترکه انجام شده و این لیست نهایی اموال و بدهی های متوفیه.

مدارک لازم برای دادخواست تحریر ترکه

مثل هر کار اداری و قانونی دیگه ای، برای اینکه بتونید دادخواست تحریر ترکه رو به جریان بندازید، نیاز به یه سری مدارک دارید. این مدارک باید کامل و دقیق باشن تا کارتون بدون مشکل پیش بره:

1. گواهی فوت متوفی: یه کپی برابر اصل شده از گواهی فوت که نشون بده متوفی واقعاً فوت کرده.
2. شناسنامه و کارت ملی متوفی و کلیه وراث: کپی برابر اصل شده شناسنامه و کارت ملی متوفی و تک تک وراث.
3. گواهی انحصار وراثت: این گواهی خیلی مهمه و نشون میده که ورثه قانونی متوفی چه کسانی هستند و سهم الارث هر کدوم چقدره.
4. لیست اولیه و اسناد مالکیت اموال (در صورت دسترسی): اگه می دونید متوفی چه اموالی داشته (مثلاً سند خونه، برگ سبز ماشین، شماره حساب بانکی)، یه لیست اولیه تهیه کنید و اگه اسنادش هم در دسترسه، کپی برابر اصلش رو ضمیمه کنید.
5. اسناد مربوط به دیون و مطالبات متوفی: اگه مدارکی دارید که نشون میده متوفی به کسی بدهکار بوده یا از کسی طلب داشته (مثلاً سفته، چک، قرارداد)، اون ها رو هم ارائه بدید.
6. وکالتنامه وکیل (در صورت وجود): اگه وکیل دارید و اون داره این کار رو پیگیری می کنه، وکالتنامه اش باید ضمیمه بشه.

نمونه دادخواست تحریر ترکه (با جزئیات کامل)

حالا که همه چیز رو درباره تحریر ترکه دونستید، وقتشه که یه نمونه دادخواست رو ببینید. این یه الگوئه و شما باید با اطلاعات خودتون پرش کنید:

به نام خدا

ریاست محترم شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛

خواهان:

نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شما به عنوان درخواست کننده یا وکیل شما]

نام پدر: [نام پدر شما]

کد ملی: [کد ملی شما]

آدرس: [آدرس دقیق شما]

شماره تماس: [شماره تماس شما]

خواندگان: (سایر وراث)

[نام و نام خانوادگی وارث ۱، نام پدر، کد ملی، آدرس] [نام و نام خانوادگی وارث ۲، نام پدر، کد ملی، آدرس] [و به همین ترتیب، مشخصات تمامی سایر وراث]

خواسته: تقاضای صدور قرار تحریر ترکه مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی]

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل گواهی فوت متوفی.
2. کپی برابر اصل گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی انحصار وراثت] صادره از [مرجع صادرکننده].
3. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی و کلیه وراث.
4. فهرست اولیه اموال و دارایی ها و دیون متوفی (در صورت دسترسی).
5. وکالتنامه وکیل (در صورت وجود).

شرح دادخواست:

احتراماً به استحضار آن مقام محترم می رساند: مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی]، مورث اینجانب (خواهان) و خواندگان محترم، در تاریخ [تاریخ فوت] به رحمت ایزدی پیوسته اند. با توجه به گواهی انحصار وراثت پیوست، از آن مرحوم، ترکه منقول و غیرمنقولی به جا مانده است.

نظر به اینکه [دلایل ضرورت تحریر ترکه را ذکر کنید، مثلاً: بین وراث در خصوص شناسایی دقیق اموال و دیون متوفی اختلاف نظر وجود دارد / یکی از وراث محجور (نام وارث) می باشد / یکی از وراث غایب (نام وارث) می باشد / وراث نسبت به قبول یا رد ترکه، تصمیم قطعی اتخاذ ننموده اند] و به منظور صورت برداری دقیق و مشخص شدن تمام دارایی ها و بدهی های متوفی، مستنداً به مواد ۲۰۶ و ۲۰۷ قانون امور حسبی، تقاضای رسیدگی و صدور قرار تحریر ترکه آن مرحوم را از شورای حل اختلاف محترم استدعا دارم.

با تقدیم احترام

نام و امضای خواهان (یا وکیل ایشان)

تقسیم ترکه: سهم الارث هر کس چقدر میشه؟

خب، تا اینجا فهمیدیم که تحریر ترکه یعنی لیستی از اموال و بدهی های متوفی تهیه کنیم. حالا که می دونیم دقیقاً متوفی چی داشته و چقدر بدهکار بوده، مرحله بعدی میرسه به تقسیم این اموال بین وراث. اینجاست که تقسیم ترکه وارد عمل میشه. تقسیم ترکه، یعنی همون سهم بندی کردن ارثیه بین وراث قانونی متوفی.

تقسیم ترکه چیست؟ (تعریف و تمایز از تحریر ترکه)

تقسیم ترکه از نظر حقوقی، فرآیندیه که طی اون، سهم هر وارث از اموال متوفی (بعد از کسر بدهی ها و واجبات مالی) مشخص و بهش داده میشه. هدف نهایی اینه که هر کسی به حق خودش برسه و مالکیت اموال از حالت مشاع (مشترک) بین وراث خارج بشه و به صورت مفروز (جداگانه) به هر وارث منتقل بشه.

حالا تفاوتش با تحریر ترکه چیه؟ خیلی ساده س:

• تحریر ترکه: مثل یه جور «شناسایی و صورت برداری» می مونه. ما می خوایم بدونیم متوفی دقیقاً چی داشته و چقدر بدهی.
• تقسیم ترکه: مثل یه جور «سهم بندی و جداسازی» می مونه. بعد از اینکه فهمیدیم چی داریم، حالا باید اون رو بین وراث تقسیم کنیم.

پس، تحریر ترکه پیش نیاز تقسیم ترکه است. تا وقتی ندونیم متوفی دقیقاً چقدر دارایی و بدهی داره، نمی تونیم ترکه رو به درستی تقسیم کنیم.

انواع تقسیم ترکه (توافقی و قضایی)

برای تقسیم ترکه دو تا راه اصلی وجود داره: یا ورثه با هم کنار میان و خودشون تقسیم می کنند، یا اگه به توافق نرسیدن، کار به دادگاه کشیده میشه.

الف) تقسیم توافقی (صلحی):

این بهترین و ساده ترین راهه. اگه همه ورثه با هم سازش داشته باشن، می تونن:

• نحوه و شرایط توافق: با هم بنشینند و صحبت کنند و به یه تفاهم کلی برسن که هر کس چه چیزی و چقدر بردارد.
• تنظیم تقسیم نامه عادی یا رسمی: بعد از توافق، یه تقسیم نامه تنظیم کنند. اگه اموال غیرمنقول (مثل خونه و زمین) باشه، بهتره این تقسیم نامه رو تو دفاتر اسناد رسمی، رسمی کنند تا اعتبار حقوقی بیشتری داشته باشه و بعداً مشکلی پیش نیاد.
• مزایا و معایب تقسیم توافقی:
  • مزایا: سریع تره، هزینه اش کمتره، رابطه بین وراث خراب نمیشه و خودشون با آزادی عمل بیشتری تصمیم می گیرن.
  • معایب: اگه یکی از وراث بعداً زیر قولش بزنه، ممکنه دردسر بشه، به خصوص اگه تقسیم نامه رسمی نباشه.

ب) تقسیم قضایی (از طریق دادگاه):

گاهی اوقات هم هر چقدر تلاش می کنیم، ورثه با هم به توافق نمی رسن، یا اینکه پای یه محجور (مثلاً بچه زیر سن قانونی) یا یه غایب در میونه. تو اینجور مواقع، چاره ای نیست جز اینکه بریم دادگاه و از قاضی بخوایم که این کار رو انجام بده.

• موارد لزوم رجوع به دادگاه:
  • عدم توافق بین ورثه بر سر نحوه تقسیم.
  • وجود وارث محجور یا غایب (چون این افراد نماینده قانونی می خوان و باید دادگاه برای حفظ حقوقشون ورود کنه).
  • وقتی بخشی از ترکه، اموالی باشه که تقسیمش سخته یا امکان نداره (مثل یک واحد آپارتمان).
• چه کسانی می توانند درخواست تقسیم ترکه قضایی دهند؟
  • هر یک از وراث (حتی یک نفر از آن ها).
  • نماینده قانونی وراث محجور یا غایب (یعنی قیم یا امین).
  • وصی متوفی (در موارد خاص).

مراحل تقسیم ترکه قضایی

اگه کار به دادگاه کشید، مراحلش این شکلی میشه:

1. الف) تقدیم دادخواست تقسیم ترکه به دادگاه صالح: هر کدوم از وراث یا نماینده شون می تونه دادخواستی رو تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح (همون دادگاهی که برای انحصار وراثت اقدام کردید، معمولاً شورای حل اختلاف) تقدیم کنه.
2. ب) رسیدگی دادگاه و تعیین سهم الارث هر وارث: دادگاه با توجه به گواهی انحصار وراثت و قوانین ارث، سهم هر وارث رو مشخص می کنه.
3. ج) ارزیابی اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری: اگه اموال نیاز به قیمت گذاری داشته باشه، دادگاه یه کارشناس رسمی می فرسته تا ارزش واقعی اموال (خونه، زمین، ماشین و…) رو تعیین کنه.
4. د) صدور حکم تقسیم ترکه یا دستور فروش: بعد از بررسی همه مدارک و نظر کارشناس، دادگاه یکی از این دو تا تصمیم رو میگیره:
   • حکم تقسیم ترکه: اگه اموال قابل تقسیم باشه (مثلاً چند قطعه زمین که میشه به صورت جداگانه به هر وارث داد)، دادگاه حکم به تقسیم ترکه میده.
   • دستور فروش: اگه اموال قابل تقسیم نباشه (مثلاً یه آپارتمان کوچیک که نمیشه نصفش کرد)، دادگاه دستور فروش میده که در بخش بعدی بیشتر توضیح میدیم.

مدارک لازم برای دادخواست تقسیم ترکه

برای اینکه درخواست تقسیم ترکه رو به دادگاه بدید، باید این مدارک رو آماده کنید:

1. گواهی فوت متوفی و گواهی انحصار وراثت: این دو تا مدرک پایه و اساس هر اقدام حقوقی مربوط به ارث هستند. کپی برابر اصلشون رو آماده کنید.
2. شناسنامه و کارت ملی کلیه وراث: کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی همه ورثه.
3. لیست اموال متوفی (صورت برداری تحریر ترکه در صورت انجام): اگه قبلاً تحریر ترکه انجام دادید، همون صورت برداری نهایی رو به عنوان مدرک ارائه بدید. اگه هم انجام ندادید، یه لیست اولیه از اموال تهیه کنید.
4. سند مالکیت اموال مشاع: کپی برابر اصل اسناد مالکیت اموالی که قراره تقسیم بشن (مثل سند خونه، برگ سبز ماشین).
5. وکالتنامه وکیل (در صورت وجود): اگه وکیل دارید، وکالتنامه اش رو ضمیمه کنید.

نمونه دادخواست تقسیم ترکه (با جزئیات کامل)

این هم یه نمونه دادخواست برای تقسیم ترکه:

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه صالح (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی حقوقی) شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛

خواهان:

نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شما به عنوان درخواست کننده یا وکیل شما]

نام پدر: [نام پدر شما]

کد ملی: [کد ملی شما]

آدرس: [آدرس دقیق شما]

شماره تماس: [شماره تماس شما]

خواندگان: (سایر وراث)

[نام و نام خانوادگی وارث ۱، نام پدر، کد ملی، آدرس] [نام و نام خانوادگی وارث ۲، نام پدر، کد ملی، آدرس] [و به همین ترتیب، مشخصات تمامی سایر وراث]

خواسته: تقاضای صدور حکم تقسیم ترکه (و در صورت عدم قابلیت تقسیم، دستور فروش ماترک مشاع) مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی]

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل گواهی فوت متوفی.
2. کپی برابر اصل گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی انحصار وراثت] صادره از [مرجع صادرکننده].
3. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی و کلیه وراث.
4. کپی برابر اصل صورت برداری ترکه (در صورت انجام تحریر ترکه).
5. کپی برابر اصل اسناد مالکیت اموال متوفی (مثلاً سند ملک، برگ سبز خودرو).
6. وکالتنامه وکیل (در صورت وجود).

شرح دادخواست:

احتراماً به استحضار آن مقام محترم می رساند: مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی]، مورث اینجانب (خواهان) و خواندگان محترم، در تاریخ [تاریخ فوت] به رحمت ایزدی پیوسته اند. با توجه به گواهی انحصار وراثت پیوست، ورثه قانونی آن مرحوم مشخص گردیده اند.

نظر به اینکه از آن مرحوم، ترکه مشاعی شامل [لیست اجمالی اموال را ذکر کنید، مثلاً: یک دستگاه آپارتمان مسکونی به آدرس…، یک قطعه زمین زراعی به مساحت…، و مبلغی وجه نقد در حساب بانکی…] به جا مانده است و متأسفانه علیرغم تلاش های مکرر، بین وراث در خصوص نحوه تقسیم این ماترک توافقی حاصل نگردیده است (یا: به علت وجود وارث محجور/غایب، تقسیم توافقی امکان پذیر نمی باشد).

لذا، مستنداً به قانون امور حسبی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر تقسیم ترکه آن مرحوم را از محضر دادگاه محترم استدعا دارم. همچنین، در صورت عدم امکان تقسیم عین اموال، تقاضای صدور دستور فروش ماترک مشاع و تقسیم بهای حاصل از فروش بین وراث را دارم.

با تقدیم احترام

نام و امضای خواهان (یا وکیل ایشان)

تقسیم ترکه و دستور فروش ماترک مشاع (وقتی اموال قابل تقسیم نیستند)

گاهی اوقات یه ارثیه به جا میمونه که نمیشه اون رو بین وراث تقسیم کرد، مثلاً یه خونه کوچیک که اگه بخوایم اون رو بین چهار تا وارث تقسیم کنیم، هر تکه اش انقدر کوچیک میشه که هیچ کارایی نداره. به اینجور اموال میگیم غیرقابل تقسیم.

تو این حالت، دادگاه نمیتونه حکم تقسیم بده. پس چاره چیه؟ دادگاه دستور فروش میده. یعنی چی؟ یعنی اموال مشاع (مشترک) که قابل تقسیم نیستن، از طریق مزایده به فروش میرن و پول حاصل از اون، طبق سهم الارث بین وراث تقسیم میشه.

• چگونگی درخواست دستور فروش: شما می تونید همون موقعی که دادخواست تقسیم ترکه رو میدید، تو ستون خواسته بنویسید که در صورت عدم قابلیت تقسیم عین، تقاضای صدور دستور فروش ماترک مشاع رو دارید.
• ماهیت حقوقی دستور فروش: یه نکته مهم اینه که دستور فروش، نه حکم محسوب میشه، نه قرار. این یه دستور از طرف دادگاهه و قابل اعتراض هم نیست. یعنی وقتی قاضی این دستور رو صادر کرد، دیگه نمیشه بهش اعتراض کرد و باید انجام بشه.
• مراحل و آثار حقوقی دستور فروش:
  1. بعد از صدور دستور، اموال از طریق مزایده رسمی (توسط اجرای احکام) به فروش میرسن.
  2. قیمت پایه مزایده توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین میشه.
  3. بعد از فروش و کسر هزینه های قانونی، پول به نسبت سهم الارث بین وراث تقسیم میشه.

نکات حقوقی مهم و سوالات متداول

حالا که با کلیت تحریر و تقسیم ترکه آشنا شدیم، بد نیست به چند تا نکته مهم حقوقی هم اشاره کنیم که خیلی به دردتون می خوره و ممکنه براتون سوال باشه.

صلاحیت دادگاه ها و شوراهای حل اختلاف: کدام مرجع صالح به رسیدگی است؟

اینکه درخواست تحریر ترکه یا تقسیم ترکه رو به کدوم مرجع باید بدیم، خودش یه سوال مهمه. به طور کلی:

• شورای حل اختلاف: معمولاً برای امور مربوط به ترکه، مثل تحریر ترکه، گواهی انحصار وراثت و حتی تقسیم ترکه، در صورتی که مبلغ و ارزش ترکه پایین باشه (حد نصابش هر سال تغییر می کنه و باید استعلام بگیرید)، شورای حل اختلاف محل آخرین اقامت متوفی صلاحیت داره.
• دادگاه عمومی حقوقی: اگه ارزش ترکه بالا باشه یا موضوع تقسیم ترکه پیچیدگی های خاصی داشته باشه، دادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگیه.

پس بهتره قبل از هر اقدامی، از دفاتر خدمات قضایی یا یه وکیل بپرسید که با توجه به شرایط شما، کدوم مرجع صالح به رسیدگیه.

نقش گواهی انحصار وراثت: ضرورت این گواهی در هر دو فرآیند

اگه یادتون باشه، تو مدارک لازم برای هر دو دادخواست تحریر و تقسیم ترکه، اسم گواهی انحصار وراثت رو آوردیم. این گواهی واقعاً مثل شاه کلیده. بدون این مدرک، نه می تونید تحریر ترکه رو پیش ببرید، نه تقسیم ترکه رو.

دلیلش اینه که گواهی انحصار وراثت، به صورت رسمی مشخص می کنه که وراث متوفی چه کسانی هستند و سهم الارث قانونی هر کدومشون چقدره. دادگاه یا شورای حل اختلاف، برای هر گونه اقدام در مورد ترکه، به این گواهی نیاز داره تا مطمئن بشه که با افراد ذی حق طرفه.

هزینه های حقوقی: تخمین هزینه های دادرسی و کارشناسی

مسائل حقوقی، معمولاً بی هزینه نیستن. برای تحریر و تقسیم ترکه هم باید یه سری هزینه ها رو در نظر بگیرید:

• هزینه دادرسی: این هزینه رو باید موقع ثبت دادخواست تو دفاتر خدمات قضایی پرداخت کنید. مبلغش هر سال توسط قوه قضاییه تعیین میشه.
• هزینه کارشناسی: اگه اموال متوفی نیاز به ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری داشته باشه (که معمولاً هم همینطوره)، باید حق الزحمه کارشناس رو هم پرداخت کنید. این مبلغ بسته به نوع و تعداد اموال متفاوته.
• هزینه آگهی روزنامه: برای تحریر ترکه، باید تو روزنامه آگهی بدید که این هم هزینه ای داره.
• حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده): اگه وکیل بگیرید، حق الزحمه وکیل هم به این هزینه ها اضافه میشه.

بهتره قبل از شروع فرآیند، یه برآورد کلی از این هزینه ها داشته باشید.

عدم همکاری یکی از وراث: راهکارهای قانونی

یکی از مشکلات رایج تو پرونده های ارث، اینه که ممکنه یکی از وراث برای انجام کارها همکاری نکنه یا حتی لج کنه! تو اینجور مواقع، چه باید کرد؟

خبر خوب اینه که قانون این موضوع رو پیش بینی کرده:

• درخواست تحریر ترکه و تقسیم ترکه: حتی اگه یکی از وراث هم نخواد همکاری کنه، بازم می تونید دادخواست تحریر ترکه یا تقسیم ترکه رو به دادگاه بدید. نیازی به رضایت همه وراث نیست.
• احضار و الزام: دادگاه اون وارث رو احضار می کنه و اگه باز هم همکاری نکرد، می تونه او رو ملزم به همکاری کنه یا بدون حضورش، کارهای قانونی رو ادامه بده.
• دستور فروش: اگه برای تقسیم اموال نیاز به فروش باشه و یکی از وراث مخالفت کنه، دادگاه می تونه دستور فروش رو صادر کنه و بعد از فروش، سهم اون وارث رو هم به حسابش واریز کنه.

امکان طرح همزمان دادخواست تحریر و تقسیم: بررسی امکان سنجی

سوال اینه که آیا میشه همزمان هم درخواست تحریر ترکه رو داد و هم تقسیم ترکه رو؟

معمولاً نه. دلیلش هم واضحه: همونطور که گفتیم، شما تا ندونید متوفی دقیقاً چی داشته و چقدر بدهی، نمی تونید اون رو تقسیم کنید. تحریر ترکه، مثل لیست موجودیه و تقسیم ترکه، مثل سهم بندی از روی اون لیست. پس اول باید لیست آماده بشه و بعدش بر اساس اون تقسیم صورت بگیره.

البته در عمل، گاهی اوقات دادگاه ها به این دو دادخواست در یک پرونده رسیدگی می کنن، ولی اولویت با تحریر ترکه است. یعنی اول کارشناس میفرستن برای صورت برداری و بعدش میرن سراغ تقسیم. اما اگه شما تحریر ترکه رو انجام ندادید و دادخواست تقسیم ترکه بدید، احتمالاً دادگاه از شما میخواد که اول تحریر ترکه رو انجام بدید.

سوالات متداول

آیا تحریر ترکه پیش نیاز تقسیم ترکه است؟

بله، دقیقاً! تحریر ترکه مثل همون لیست خرید سوپرمارکته. شما تا ندونید دقیقاً چی تو سبد خریدتون هست، نمی تونید اون ها رو بین خودتون تقسیم کنید. اول باید همه اموال، حقوق و بدهی های متوفی شناسایی و صورت برداری بشه (تحریر ترکه)، بعد از اون میشه وارد مرحله تقسیم شد.

اگر متوفی بدهی داشته باشد، ابتدا باید چه کرد؟

اگه متوفی بدهکار بوده، اولویت با پرداخت بدهی هاست. یعنی اول باید از اموال متوفی، بدهی هاش رو پرداخت کرد و هر چیزی که اضافه اومد، بین وراث تقسیم میشه. اگه هم اموال متوفی کفاف بدهی ها رو نده، ورثه معمولاً مسئولیتی در قبال بدهی ها بیشتر از سهم الارث خودشون ندارن (مگر در موارد خاص مثل قبول صریح ترکه).

آیا می توان قبل از تحریر ترکه، اقدام به تقسیم آن کرد؟

خیر، به لحاظ قانونی و منطقی این کار ممکن نیست. همونطور که بالاتر هم گفتیم، بدون مشخص بودن کامل اموال و بدهی ها، هر گونه تقسیم، ناقص و غیرقانونی خواهد بود و ممکنه بعداً مشکلات زیادی رو به وجود بیاره. پس گام اول همیشه تحریر ترکه است.

مدت زمان تقریبی رسیدگی به این دادخواست ها چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های تحریر و تقسیم ترکه به عوامل زیادی بستگی داره، مثل حجم پرونده، تعداد وراث، وجود یا عدم وجود اختلاف، تعداد و نوع اموال، و سرعت عمل مراجع قضایی. اما به طور کلی، ممکنه از چند ماه تا حتی بیشتر از یک سال طول بکشه. برای تسریع کار، بهتره مدارکتون کامل باشه و اگه اختلافات زیاده، از کمک وکیل استفاده کنید.

تفاوت دادخواست تحریر ترکه با دادخواست مهر و موم ترکه چیست؟

این دو تا با هم فرق دارن، ولی گاهی اوقات به هم مرتبط میشن:

• مهر و موم ترکه: هدفش فقط حفاظت از امواله. یعنی اینکه تا وقتی که تکلیف اصلی ترکه مشخص بشه، کسی نتونه به اموال دست بزنه یا اون ها رو حیف و میل کنه. مثل قفل و زنجیر کردن خونه و مغازه متوفی.
• تحریر ترکه: هدفش صورت برداری و شناسایی دقیق اموال، حقوق و بدهی هاست. این کار بعد از مهر و موم (اگه انجام شده باشه) یا به صورت جداگانه انجام میشه.

پس اول ممکنه مهر و موم برای حفاظت انجام بشه، بعدش تحریر ترکه برای شناسایی، و در نهایت هم تقسیم ترکه برای سهم بندی.

خب دوستان، تا اینجا حسابی با دو تا از مهم ترین فرآیندهای حقوقی بعد از فوت یعنی تحریر ترکه و تقسیم ترکه آشنا شدیم. دیدیم که هر کدومشون چی هستن، چه اهدافی دارن، کی لازم میشن و چطوری باید مراحلشون رو پیگیری کرد. از اهمیت گواهی انحصار وراثت گفتیم، از هزینه ها حرف زدیم و راهکارهای قانونی برای مواقعی که یکی از وراث همکاری نمی کنه رو هم مرور کردیم.

همونطور که متوجه شدید، مسائل مربوط به ارث و ماترک متوفی، پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن و یه اشتباه کوچیک می تونه زمان و هزینه زیادی رو بهتون تحمیل کنه. پس اگه با این موضوعات روبرو شدید، بهترین کار اینه که حتماً با یه وکیل متخصص در امور حسبی مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه، مدارک لازم رو دقیق بهتون بگه و جلوی خیلی از مشکلات احتمالی رو بگیره.

امیدواریم این مقاله براتون مفید بوده باشه و تونسته باشه کمی از دغدغه هاتون رو کم کنه. یادتون باشه، آگاهی حقوقی می تونه سپر محکمی برای شما و عزیزانتون باشه.