نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر

مطالبه نفقه فرزند از پدر یکی از اون حقوق مهم و اساسی هر فرزندی هست که قانون به رسمیت شناخته. اگه شما هم مادر هستید و حضانت فرزندتون رو دارید، یا حتی اگه خودتون به سن قانونی رسیدید و هنوز از نظر مالی مستقل نیستید و پدر از پرداخت نفقه شونه خالی می کنه، این دادخواست می تونه حق شما رو احیا کنه.

توی این مقاله قراره با هم قدم به قدم پیش بریم تا قصه مطالبه نفقه فرزند از پدر رو از صفر تا صد یاد بگیرید. از اینکه نفقه اصلاً چیه و چه چیزایی رو شامل میشه، تا اینکه کی و چطور باید این دادخواست رو تنظیم کرد و توی دادگاه به نتیجه رسوند. حتی چند تا نمونه دادخواست هم براتون آوردیم که کارتون حسابی راحت بشه و بتونید حق و حقوقتون رو تمام و کمال بگیرید. پس بزن بریم که این راهنمای کامل رو با هم بخونیم و دیگه جای هیچ ابهامی نمونه.

نفقه فرزند چیه و کی باید پرداختش کنه؟

قبل از اینکه بخوایم سراغ دادگاه و دادخواست بریم، اصلاً باید ببینیم این «نفقه فرزند» که میگن، یعنی چی و چه چیزهایی رو شامل میشه. خیلی ها فکر می کنن نفقه فقط پول خورد و خوراکه، اما نه! داستان پیچیده تر و کامل تر از این حرفاست.

تعریف نفقه فرزند تو قانون (چی شاملش میشه؟)

از نظر قانون، نفقه فرزند چیزی فراتر از یه لقمه نونه. قانون گذار توی ماده 1107 قانون مدنی (البته این ماده بیشتر برای نفقه زوجه استفاده میشه، اما روح حاکم بر نفقه اقارب هم همینه) به مواردی مثل مسکن، لباس، غذا، اثاث البیت (لوازم خونه)، هزینه های درمانی و حتی هزینه های تحصیل اشاره کرده. یعنی چی؟ یعنی فرزند شما حق داره یه جای مناسب برای زندگی داشته باشه، لباس مناسب بپوشه، غذای کافی و سالم بخوره، اگه مریض شد هزینه های درمانش پرداخت بشه و از همه مهم تر، بتونه درس بخونه و آینده اش رو بسازه. کارشناس دادگستری وقتی میخواد نفقه رو تعیین کنه، همه این موارد رو با توجه به سن فرزند، نیازش و البته شأن خانوادگی که توش زندگی می کرده، در نظر میگیره. مثلاً نفقه یه بچه مدرسه ای با یه دانشجوی دانشگاه تهرون یا یه بچه شیرخوار فرق می کنه.

اولین نفر کی باید نفقه بده؟ (ماده 1199 قانون مدنی)

حالا سوال اصلی اینه که کی مسئول پرداخت این هزینه هاست؟ قانون توی ماده 1199 قانون مدنی، یه ترتیب مشخص رو اعلام کرده که خیلی هم مهمه:

• پدر (همونطور که انتظار میره): تو اولویت اول، پدره که باید نفقه فرزندش رو بده. این وظیفه چه پدر و مادر با هم زندگی کنن، چه طلاق گرفته باشن، سر جاشه و با طلاق از بین نمیره.
• اجداد پدری (پدربزرگ ها، اگه پدر نبود یا نمی تونست): اگه خدای نکرده پدر فوت کرده باشه، یا به هر دلیلی توانایی مالی برای پرداخت نفقه رو نداشته باشه (مثلاً ورشکسته شده یا بیکاره و هیچ درآمدی نداره)، اون وقت پدربزرگ های پدری (یعنی پدرِ پدر) باید نفقه رو بدن. اینجا هم قانون گفته «الاقرب فالاقرب»، یعنی اونی که نزدیک تره تو اولویته.
• مادر (اگه هیچ کدوم از بالا نبودن): در مرحله سوم، اگه نه پدر بود، نه پدربزرگ پدری توانایی داشت، مسئولیت پرداخت نفقه میفته گردن مادر.
• اجداد و جدات مادری و جدات پدری (بقیه فامیل، به ترتیب نزدیکی): اگه هیچ کدوم از این ها نبودن یا نمی تونستن نفقه بدن، اون وقت نوبت به بقیه خویشاوندان مثل مادربزرگ پدری، پدربزرگ مادری و مادربزرگ مادری میرسه. باز هم تأکید روی همون «الاقرب فالاقرب» هست.

شرایطی که فرزند مستحق نفقه میشه:

خب، اینکه یه نفر پدره یا مادر، صرفاً به معنی این نیست که همیشه باید نفقه بده. دو تا شرط اصلی هست که وجودشون برای مطالبه نفقه ضروریه:

• فرزند واقعاً نیاز داشته باشه (ندار بودن – ماده 1197 ق.م): یعنی فرزند خودش نتونه با کار و تلاش، هزینه های زندگیش رو تأمین کنه. مثلاً یه بچه مدرسه ای یا دانشجویی که هنوز درآمدی نداره، ندار محسوب میشه. اما اگه یه پسر 25 ساله باشه که شغل ثابت و درآمد خوبی داره، دیگه نمی تونه از پدرش نفقه بخواد.
• کسی که قراره نفقه بده، توانایی مالی داشته باشه (متمکن بودن – ماده 1198 ق.م): یعنی اون فردی که تو اولویت پرداخت نفقه هست (مثلاً پدر)، باید از نظر مالی این توانایی رو داشته باشه که نفقه رو بده، بدون اینکه خودش به سختی بیفته. دادگاه برای تشخیص این موضوع، همه تعهدات و وضعیت مالی و زندگی اون فرد رو بررسی می کنه. اگه پدر خودش زیر خط فقر باشه، نمیشه ازش نفقه خواست.

تفاوت نفقه گذشته، حال و آینده فرزند (کدوم رو میشه گرفت؟)

یه نکته خیلی مهم حقوقی که باید حواستون بهش باشه اینه که برعکس نفقه زوجه (زن و شوهر)، نفقه فرزند گذشته رو نمیشه مطالبه کرد! یعنی اگه پدر سه سال نفقه فرزندش رو نداده، شما فقط می تونید از تاریخ تقدیم دادخواست به بعد، نفقه رو بگیرید و اون سه سال گذشته رو نمی تونید مطالبه کنید. دلیلش هم اینه که قانون گذار فرض کرده هزینه های گذشته به هر حال تأمین شده و اگه نیاز بوده، کسی دیگه (مثلاً مادر) این هزینه ها رو متقبل شده. پس حواستون باشه که هرچی زودتر برای مطالبه نفقه اقدام کنید، به نفقه بیشتری می رسید!

کیا می تونن برای گرفتن نفقه فرزند اقدام کنن؟

حالا که فهمیدیم نفقه چیه و کی باید پرداختش کنه، سوال بعدی اینه که اصلاً چه کسانی حق دارن برن دادگاه و این حق رو از پدر مطالبه کنن؟ نکته اینجاست که بسته به سن و وضعیت فرزند، کسی که دادخواست رو میده، ممکنه متفاوت باشه.

خود فرزند، اگه بالغ و رشید باشه

اگه فرزند به سن بلوغ (دختر 9 سال تمام قمری و پسر 15 سال تمام قمری) و از اون مهم تر، به سن رشد (18 سال تمام شمسی و توانایی اداره امور مالی خودش رو داشته باشه) رسیده باشه، خودش می تونه به عنوان خواهان، دادخواست مطالبه نفقه رو بده. مثلاً یه دانشجوی 20 ساله که هنوز مستقل نشده و پدرش از پرداخت نفقه خودداری می کنه، خودش می تونه به دادگاه مراجعه کنه. گاهی اوقات برای اطمینان از رشد مالی فرزند، دادگاه ممکنه درخواست «حکم رشد» بده، البته این بیشتر برای موارد خاصه.

مادر (اصلی ترین فرد)

مهم ترین و پرتکرارترین حالتی که برای مطالبه نفقه فرزند پیش میاد، زمانیه که مادر حضانت فرزند رو بر عهده داره. اینجا مادر می تونه به نمایندگی از فرزندش (چه صغیر باشه چه حتی بالغ اما فاقد حکم رشد و استقلال مالی)، دادخواست بده.

• ماده 6 قانون حمایت خانواده (خیلی مهمه!): این ماده یه جورایی دست مادرها رو باز گذاشته. میگه: مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به اقتضاء ضرورت برعهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد. در این صورت، دادگاه باید در ابتداء ادعای ضرورت را بررسی کند. این یعنی مادر دیگه نیازی به گرفتن وکالت از فرزند یا قیم شدن رسمی نداره تا بتونه برای نفقه اقدام کنه. همین که حضانت یا نگهداری باهاش باشه، کافیه.
• وقتی اقتضای ضرورت پیش میاد: دادگاه اول بررسی می کنه که آیا واقعاً ضرورتی برای این اقدام توسط مادر وجود داره یا نه. معمولاً وقتی پدر از پرداخت نفقه خودداری می کنه، همین خودش دلیل موجهی برای ضرورت محسوب میشه.
• نظریات مشورتی قوه قضاییه درباره جایگاه مادر: قوه قضاییه هم تو نظریات مشورتی خودش تأکید کرده که این نمایندگی مادر یه نمایندگی قانونی خاصه و با وکالت یا قیمومت فرق داره. یعنی مادر این حق رو داره که از طرف فرزندش، بدون نیاز به کاغذبازی اضافه، نفقه رو مطالبه کنه.

ولی قهری، وصی یا قیم (برای بچه های کوچیک یا محجور)

برای فرزندان صغیر (زیر سن بلوغ) یا محجور (مثلاً کسانی که جنون یا سفاهت دارن)، کسی که قیم یا ولی قهری (مثل پدربزرگ پدری) یا وصی (اگه پدر وصیت کرده باشه) اون ها باشه، می تونه برای مطالبه نفقه اقدام کنه. این افراد به نمایندگی قانونی از فرزند، خواهان دعوا محسوب میشن.

نکته کاربردی: کی رو باید تو دادخواست بنویسیم؟

یکی از سوالاتی که زیاد پیش میاد اینه که توی قسمت «خواهان» دادخواست، اسم کی رو باید بنویسیم؟ اسم مادر یا اسم فرزند؟

بر اساس نظریات مشورتی قوه قضاییه، هرچند توی دادخواست باید معلوم باشه که مادر داره برای نفقه فرزندش اقدام می کنه، اما الزامی نیست که حتماً اسم فرزند در ستون خواهان نوشته بشه و عدم درج نام فرزند در ستون خواهان، نقص دادخواست محسوب نمیشه. یعنی می تونید نام مادر رو به عنوان خواهان بنویسید و در بخش شرح دادخواست توضیح بدید که به نمایندگی از فرزندتون این کار رو می کنید.

قدم به قدم تا گرفتن نفقه فرزند از پدر

تا اینجا با کلیات نفقه آشنا شدیم و فهمیدیم چه کسی می تونه اقدام کنه. حالا وقتشه که وارد مرحله عملیاتی بشیم و ببینیم برای گرفتن نفقه فرزند، چه مراحلی رو باید طی کرد. این مسیر ممکنه کمی طولانی به نظر برسه، اما با اطلاع کافی و قدم به قدم پیش رفتن، حتماً به نتیجه می رسید.

1. مدارک لازم رو جمع کن!

اولین و شاید مهم ترین قدم، جمع آوری مدارکه. بدون مدارک کافی، هیچ کاری تو دادگاه پیش نمیره. پس لیست زیر رو چک کن و هرچی که داری رو آماده کن:

• شناسنامه و کارت ملی فرزند و خواهان (مادر/فرزند): اصل و کپی اون ها رو حتماً داشته باش.
• سند رسمی ازدواج یا طلاق والدین: این اسناد نشون میدن که رابطه ابوت و بنوت بین پدر و فرزند وجود داره.
• مدارک اثبات استطاعت مالی پدر (فیش حقوقی، مدارک اموال، سند ملک و…): این ها خیلی مهمن. هرچی که نشون بده پدر توانایی مالی داره، از فیش حقوقی، مدارک بانکی، سند ملکی، سند ماشین، جواز کسب و … رو جمع کن. حتی اگه این مدارک در دسترس نیست، میتونی تو دادخواست از دادگاه بخوای که استعلام بگیره.
• فاکتورها و رسیدهای هزینه های زندگی، تحصیل، درمان فرزند: اگه فاکتور خرید لباس، شهریه مدرسه یا دانشگاه، فاکتور دکتر و دارو، رسید خرید مواد غذایی یا هرچیز دیگه داری، نگهشون دار. این ها به کارشناس برای تعیین مبلغ نفقه کمک می کنن.
• استشهاد محلی یا شهادت شهود: اگه کسی هست که از وضعیت زندگی فرزند و عدم پرداخت نفقه توسط پدر اطلاع داره، می تونی ازش بخوای شهادت بده یا یک استشهاد محلی آماده کنی.
• مدارک تحصیلی فرزند: گواهی اشتغال به تحصیل فرزند، کارنامه و … نشون میده که فرزند در حال تحصیل و نیازمند نفقه است.

2. یه اظهارنامه قضایی بفرست (لازم نیست ولی خوبه)!

فرستادن اظهارنامه قضایی قبل از دادخواست، اجباری نیست، اما یه راهکار هوشمندانه است. چرا؟ چون:

• چرا خوبه؟ با فرستادن اظهارنامه، به پدر رسماً و قانونی اعلام می کنی که نفقه فرزند رو طلب داری. این کار هم یه اتمام حجت محسوب میشه و هم اگه کار به دادگاه کشید، می تونی نشون بدی که قبل از دادگاه هم تلاش کردی مشکل رو دوستانه حل کنی. گاهی اوقات همین اظهارنامه باعث میشه پدر بدون نیاز به دادگاه، نفقه رو پرداخت کنه.
• نمونه متن اظهارنامه مطالبه نفقه فرزند:

  
  بسمه تعالی
  اظهارنامه
  مخاطب: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی پدر] فرزند [نام پدر پدر] به نشانی [آدرس کامل پدر]
  اظهارکننده: خانم [نام و نام خانوادگی مادر/فرزند بالغ] فرزند [نام پدر اظهارکننده] به نشانی [آدرس کامل اظهارکننده]
  موضوع: مطالبه نفقه فرزند مشترک/فرزند
  با سلام و احترام؛
  احتراما به استحضار می رساند:
  1. اینجانب [نام اظهارکننده] مادر/فرزند مشترک/خانم [نام فرزند]، فرزند جنابعالی می باشم.
  2. بر اساس مواد 1199 قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزند/فرزندان بر عهده پدر است.
  3. متاسفانه، از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه، مثلاً 1402/01/01] تا کنون، جنابعالی از پرداخت نفقه فرزند/فرزندان مشترک/اینجانب (خانم/آقا [نام فرزند]) خودداری نموده اید.
  4. با توجه به اینکه [نام فرزند]، فرزند مشترک/اینجانب، [مثلاً صغیر است و تحت حضانت اینجانب می باشد / در حال تحصیل است و فاقد استقلال مالی می باشد] و نیازمند نفقه بوده، از جنابعالی تقاضا می شود در اسرع وقت نسبت به پرداخت نفقه معوقه و همچنین نفقه آتی فرزند/فرزندان مشترک/اینجانب، اقدام فرمایید.
  5. در غیر این صورت، ناگزیر از طرح دعوی حقوقی و کیفری در مراجع قضایی ذیصلاح جهت استیفای حقوق قانونی فرزند/فرزندان مشترک/اینجانب خواهم بود.
  با تشکر
  نام و نام خانوادگی اظهارکننده
  امضاء و تاریخ
          

3. دادخواست مطالبه نفقه فرزند رو تنظیم کن:

اینجا دیگه وارد مرحله رسمی می شیم. دادخواست، همون فرمیه که پر می کنید و به دادگاه میدید. این فرم رو باید توی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت و پر کنید.

• نکات مهم تو پر کردن بخش های مختلف دادخواست:
  • خواهان: کی و چطوری؟

    اگه شما مادر هستید و برای فرزند صغیر یا فاقد استقلال مالی اقدام می کنید، می تونید نام خودتون رو به عنوان خواهان بنویسید (مثلاً: خانم [نام مادر]، به نمایندگی از فرزندش [نام فرزند]). اگه خود فرزند بالغ و رشید باشه، نام خودش رو به عنوان خواهان می نویسه.

  • خوانده: مشخصات کامل پدر.

    نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی و آدرس کامل و دقیق پدر رو بنویسید. هرچی اطلاعات دقیق تر باشه، ابلاغ دادنامه راحت تر انجام میشه.

  • خواسته: چقدر و چطوری؟ (نظر کارشناس)

    اینجا می نویسید: مطالبه نفقه فرزند از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] لغایت صدور حکم و آتیه با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری و احتساب خسارات دادرسی. مبلغ دقیقی رو لازم نیست خودتون تعیین کنید، چون کارشناس اون رو مشخص می کنه. در واقع شما از دادگاه می خواهید که مبلغ رو به کارشناس بسپره.

  • دلایل و منضمات: لیست مدارک.

    لیست دقیق مدارکی که توی مرحله اول جمع آوری کردید (شناسنامه، سند ازدواج/طلاق، استشهاد محلی و…) رو اینجا بنویسید و کپی برابر اصل شده شون رو به دادخواست پیوست کنید.

  • شرح دادخواست: چی بنویسیم؟

    این بخش، مهم ترین قسمته که باید وقایع رو دقیق و مستدل توضیح بدید. مثلاً:

    ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهر] با سلام و احترام؛ به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان]، مادر/فرزند آقای [نام خوانده] می باشم. بر اساس سند ازدواج/طلاق شماره […]، فرزند مشترک/اینجانب، خانم/آقای [نام فرزند] متولد سال […]، از [تاریخ شروع عدم پرداخت] تا کنون تحت حضانت/سرپرستی اینجانب بوده و خوانده محترم بدون هیچ دلیل موجهی از پرداخت نفقه ایشان خودداری کرده است. با توجه به اینکه فرزند/اینجانب [نام فرزند]، [مثلاً صغیر است و نیازهای اساسی خود را ندارد/در حال تحصیل در مقطع […] می باشد و فاقد استقلال مالی است] و خوانده محترم نیز از توانایی مالی لازم برخوردار است، تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت نفقه فرزند/اینجانب از تاریخ […] لغایت صدور حکم و آتیه با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری و احتساب کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

4. دادخواست رو تو دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کن.

بعد از تنظیم دادخواست، باید اون رو تو دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید:

• مراحل الکترونیکی ثبت: به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می کنید، مدارک و دادخواست رو به اپراتور میدید تا اونا رو ثبت سیستمی کنه. بعد از ثبت، یه کد رهگیری بهتون داده میشه که می تونید باهاش مراحل پرونده رو پیگیری کنید.
• هزینه های دادرسی: بابت ثبت دادخواست و مراحل اولیه، باید هزینه ای رو پرداخت کنید که تو همون دفتر خدمات قضایی بهتون اعلام میشه.

5. دادگاه چی میگه؟ (صلاحیت شورا و دادگاه خانواده)

پرونده شما بعد از ثبت، به مرجع قضایی صالح ارجاع داده میشه. اما کدوم مرجع؟

• شورای حل اختلاف: اگه مبلغ نفقه مورد مطالبه (که معمولاً تو شروع دعوا به صورت حدودی اعلام میشه و بعد کارشناس تعیین می کنه) کمتر از 20 میلیون تومن باشه، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع میشه. شوراهای حل اختلاف همونطور که از اسمشون پیداست، بیشتر سعی می کنن سازش ایجاد کنن.
• دادگاه خانواده: اگه مبلغ نفقه بالای 20 میلیون تومن باشه یا اگه دعوا مربوط به اصل موضوع نفقه باشه (یعنی اگه مبلغ رو نمی تونیم تعیین کنیم و فقط می خوایم دادگاه حکم به پرداخت نفقه بده)، پرونده به دادگاه خانواده میره. دادگاه خانواده تخصصی تر به این نوع پرونده ها رسیدگی می کنه.
• جلسات دادرسی چطوریه؟ بعد از ابلاغ دادخواست به پدر (خوانده)، جلسات رسیدگی برگزار میشه. تو این جلسات، شما و پدر (اگه وکیل داشته باشید، وکیلتون) صحبت می کنید، دفاعیاتتون رو ارائه میدید و مدارک رو به دادگاه نشون میدید.

6. کارشناس میاد و نفقه رو تعیین می کنه.

تو اکثر پرونده های مطالبه نفقه، دادگاه برای تعیین مبلغ نفقه، کار رو به یه کارشناس رسمی دادگستری میسپره.

• نقش و اهمیت کارشناس رسمی دادگستری: کارشناس با بررسی دقیق همه جوانب (همون مواردی که تو قسمت تعریف نفقه گفتیم) و با توجه به شأن خانوادگی و توانایی مالی پدر، مبلغ دقیق نفقه رو مشخص می کنه. نظر کارشناس برای دادگاه خیلی مهمه.
• کارشناس به چی نگاه می کنه؟ کارشناس برای تعیین مبلغ نفقه، به سن فرزند، نیازمندی هایش، هزینه های جاری زندگی، محل زندگی، هزینه های تحصیل و درمان و البته تورم و وضعیت اقتصادی جامعه توجه می کنه. همچنین به میزان درآمد و دارایی های پدر هم نگاه میندازه.
• هزینه کارشناسی: معمولاً هزینه کارشناسی رو اول خواهان (کسی که دادخواست داده) پرداخت می کنه، اما اگه حکم به نفع شما صادر بشه، می تونید این هزینه رو از پدر پس بگیرید.
• یه نمونه رای کارشناسی رو بررسی کنیم:

  تصور کنید یه کارشناس تو پرونده تارا خانم (از رقبای محتوا الهام گرفته شده) بعد از بررسی این موارد، رای داده: با عنایت به وضعیت فعلی منفق و نیز مجموع شرایط و لحاظ ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی، و به استناد ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، نفقه استحقاقی خواهان، برای سال ۱۳۹۵ ماهیانه مبلغ پنج میلیون (۵,۰۰۰,۰۰۰) ریال تعیین و اعلام می گردد. این رای نشون میده کارشناس همه جوانب رو دیده و مبلغی رو مشخص کرده.

7. حکم صادر میشه و باید اجرا بشه.

بعد از اینکه کارشناس نظرش رو داد و دفاعیات طرفین شنیده شد، دادگاه رای خودش رو صادر می کنه.

• محتوای رای دادگاه: رای دادگاه معمولاً شامل محکومیت پدر به پرداخت نفقه از تاریخ خاصی (معمولاً تاریخ تقدیم دادخواست) به بعد، و همچنین پرداخت هزینه های دادرسی و کارشناسی میشه.
• میشه اعتراض کرد؟ بله، بعد از صدور رای، هر دو طرف (خواهان و خوانده) حق دارن ظرف مهلت قانونی (معمولاً 20 روز)، به رای صادر شده اعتراض کنن و درخواست تجدید نظر بدن. پرونده میره دادگاه تجدید نظر و دوباره بررسی میشه.
• چطوری حکم رو اجرا کنیم؟ اگه رای قطعی شد (یعنی دیگه مهلت اعتراض تموم شد یا دادگاه تجدید نظر هم رای رو تأیید کرد)، می تونید درخواست صدور اجراییه بدید. با اجراییه، پدر مجبور میشه نفقه رو پرداخت کنه. اگه پرداخت نکرد، می تونید از طریق اجرای احکام، اقدام به توقیف اموالش کنید.
• توقیف اموال پدر (مهم!): این قسمت خیلی حیاتیه! اگه پدر بعد از صدور اجراییه هم نفقه رو پرداخت نکرد، می تونید با معرفی اموالش (حساب بانکی، حقوق، ملک، ماشین، سهام و…) به اجرای احکام، از دادگاه بخواید که اون اموال رو توقیف کنه تا از محل فروش یا برداشت از اون ها، نفقه فرزند پرداخت بشه. این امکان رو ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی به شما میده و بهش میگن تامین خواسته.

8. اگه پدر نفقه نده، جرم حساب میشه (ترک انفاق)!

یه خبر خوب (یا بد برای پدرها!) اینه که اگه پدر با وجود توانایی مالی، از پرداخت نفقه فرزندش خودداری کنه، علاوه بر دعوای حقوقی، می تونید از طریق کیفری هم اقدام کنید. این کار بهش میگن ترک انفاق.

• ماده 53 قانون حمایت خانواده (حبس): این ماده میگه: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. حبس تعزیری درجه شش یعنی 6 ماه تا 2 سال حبس.
• چطوری پیگیری کنیم؟ برای پیگیری کیفری ترک انفاق، باید یه شکوائیه (شکایت نامه) تنظیم کنید و به دادسرا ببرید. نکته مهم اینه که تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی (یعنی شما) هست و اگه شما از شکایتتون بگذرید، پدر آزاد میشه.
• تفاوت دعوای حقوقی و کیفری نفقه:
  • دعوای حقوقی: هدفش گرفتن نفقه و پوله. نتیجه اش معمولاً حکم به پرداخت پول و توقیف امواله.
  • دعوای کیفری (ترک انفاق): هدفش مجازات پدریه که نفقه نمیده. نتیجه اش حبس پدره.

  شما می تونید هر دو دعوا رو همزمان یا به صورت جداگانه مطرح کنید.

• نمونه شکوائیه ترک انفاق فرزند:

  
  بسمه تعالی
  شکوائیه
  شاکی: خانم/آقا [نام و نام خانوادگی شاکی (مادر یا فرزند بالغ)] فرزند [نام پدر شاکی] به نشانی [آدرس کامل شاکی]
  مشتکی عنه: آقای [نام و نام خانوادگی پدر] فرزند [نام پدر مشتکی عنه] به نشانی [آدرس کامل مشتکی عنه]
  موضوع: ترک انفاق فرزند
  دلایل و مدارک: کپی مصدق شناسنامه فرزند، کپی مصدق سند ازدواج/طلاق، تصویر اظهارنامه قضایی، گواهی عدم پرداخت نفقه.
  با سلام و احترام؛
  به استحضار ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهر] می رساند:
  1. اینجانب [نام شاکی]، مادر/فرزند مشترک/خانم/آقای [نام فرزند]، فرزند مشتکی عنه می باشم.
  2. بر اساس قوانین موضوعه، پرداخت نفقه فرزند بر عهده مشتکی عنه (پدر) است.
  3. با وجود استطاعت مالی کامل مشتکی عنه و نیاز مبرم فرزند/اینجانب (خانم/آقای [نام فرزند]) به نفقه، ایشان از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] تا کنون به هیچ وجه نفقه فرزند/اینجانب را پرداخت نکرده و با وجود تذکرات و ارسال اظهارنامه، همچنان اصرار بر عدم پرداخت دارد.
  4. این اقدام مشتکی عنه، مصداق بارز بزه ترک انفاق موضوع ماده 53 قانون حمایت خانواده می باشد.
  لذا، با عنایت به مراتب فوق، از محضر محترم تقاضای تعقیب کیفری مشتکی عنه و صدور حکم مجازات قانونی مورد استدعاست.
  با تشکر و تجدید احترام
  نام و نام خانوادگی شاکی
  امضاء و تاریخ
          

نمونه های عملی دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر

حالا که مراحل رو گام به گام بررسی کردیم، وقتشه که چند تا نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر رو با هم ببینیم. این نمونه ها بهتون کمک می کنه تا بهتر بتونید دادخواست خودتون رو تنظیم کنید و با خیال راحت تری وارد این مسیر حقوقی بشید. یادتون باشه این ها فقط نمونه هستن و برای هر پرونده، باید مشخصات و جزئیات خاص خودش رو جایگزین کنید.

5.1. نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر (از جانب مادر)

این نمونه بیشتر برای مادرانی هست که حضانت فرزند رو بر عهده دارن و می خوان به نمایندگی از فرزندشون برای گرفتن نفقه اقدام کنن.

بسمه تعالی
دادخواست
خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مادر]
  نام پدر: [نام پدر مادر]
  کد ملی: [کد ملی مادر]
  نشانی: [آدرس کامل مادر]
  (به نمایندگی از فرزندش/فرزندانش خانم/آقای [نام فرزند/فرزندان] متولد [تاریخ تولد فرزند/فرزندان])

خوانده:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی پدر]
  نام پدر: [نام پدر پدر]
  کد ملی: [کد ملی پدر]
  نشانی: [آدرس کامل پدر]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت داشتن وکیل، مشخصات وکیل درج شود)

خواسته:
  1. مطالبه نفقه فرزند/فرزندان مشترک از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت، مثلاً 1402/01/01] لغایت زمان صدور حکم و آتیه با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
  2. صدور قرار تامین خواسته مبنی بر توقیف اموال خوانده به میزان نفقه مطالبه شده.
  3. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و...) در حق خواهان.

دلایل و منضمات:
  1. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان (مادر)
  2. کپی مصدق شناسنامه فرزند/فرزندان
  3. کپی مصدق سند رسمی ازدواج/طلاق شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ] دفترخانه [نام دفترخانه]
  4. (در صورت وجود) کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ]
  5. (در صورت وجود) شهادت شهود/استشهادیه محلی
  6. (در صورت وجود) فیش حقوقی، مدارک اموال و دارایی های خوانده (پدر)
  7. (در صورت وجود) مدارک هزینه های درمانی و تحصیلی فرزند/فرزندان

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهر]
با سلام و احترام؛
به استحضار می رساند:
1. اینجانب خانم [نام و نام خانوادگی مادر]، مادر و نماینده قانونی فرزند/فرزندان مشترکم، خانم/آقای [نام فرزند/فرزندان] متولد [تاریخ تولد] می باشم. بر اساس سند رسمی ازدواج/طلاق شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ]، خوانده محترم، آقای [نام و نام خانوادگی پدر]، پدر قانونی فرزند/فرزندان مذکور هستند.
2. فرزند/فرزندان اینجانب (خانم/آقای [نام فرزند/فرزندان]) از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] تا کنون، تحت حضانت و سرپرستی اینجانب بوده و متاسفانه خوانده محترم بدون هیچ دلیل موجه قانونی از پرداخت نفقه فرزند/فرزندان خود امتناع ورزیده اند.
3. با توجه به اینکه [خانم/آقای [نام فرزند/فرزندان]] [صغیر/محصل/فاقد استقلال مالی] بوده و به نفقه نیاز مبرم دارد و از سوی دیگر، خوانده محترم نیز از توانایی و استطاعت مالی کافی برای پرداخت نفقه برخوردار است (دلایل اثبات استطاعت مالی در بخش دلایل و منضمات پیوست گردیده و/یا از دادگاه محترم تقاضای استعلام از مراجع مربوطه را داریم)، عدم پرداخت نفقه توسط ایشان، موجب بروز مشکلات عدیده برای فرزند/فرزندان و اینجانب شده است.
4. لذا، با استناد به ماده 1199 قانون مدنی و ماده 6 قانون حمایت خانواده، از محضر دادگاه محترم موارد ذیل را استدعا دارم:
    الف. صدور قرار تامین خواسته به منظور توقیف اموال خوانده به میزان نفقه مطالبه شده (مبلغ تقریبی با توجه به نیاز فرزند/فرزندان و شرایط زندگی ایشان، [مبلغ تقریبی به ریال] ریال در هر ماه تخمین زده می شود و تعیین دقیق آن بر عهده کارشناس رسمی دادگستری می باشد).
    ب. جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه فرزند/فرزندان از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت] لغایت صدور حکم و همچنین برای آتیه.
    ج. محکومیت خوانده به پرداخت نفقه فرزند/فرزندان بر اساس نظر کارشناس و پرداخت کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل در حق اینجانب.

با تشکر و تجدید احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (مادر)
امضاء و تاریخ

توضیح هر بخش از دادخواست:

• خواهان: اینجا مشخصات کامل مادر رو می نویسید و بعدش توضیح میدید که به نمایندگی از فرزندتون این دادخواست رو میدید.
• خوانده: مشخصات کامل پدر رو اینجا وارد می کنید. هرچی دقیق تر باشه، بهتره.
• خواسته: به وضوح ذکر می کنید که مطالبه نفقه فرزند رو دارید و از دادگاه می خواهید که کارشناس مبلغ رو تعیین کنه. درخواست تامین خواسته همزمان با دادخواست اصلی رو هم اینجا میارید که اگه پدر اموالی داشت، دادگاه قبل از صدور حکم اون ها رو توقیف کنه و نتونه فرار بده.
• دلایل و منضمات: لیستی از همه مدارکی که به دادخواست پیوست می کنید.
• شرح دادخواست: اینجا داستان رو کامل تعریف می کنید. می نویسید که چه کسی هستید، فرزند کیه، چه مدت نفقه پرداخت نشده، چرا فرزند به نفقه نیاز داره و چرا پدر باید اون رو پرداخت کنه. مواد قانونی رو هم اینجا ذکر می کنید تا دادگاه بدونه به چه استنادی دارید مطالبه می کنید.

5.2. نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر (از جانب فرزند بالغ)

این نمونه برای زمانی هست که فرزند خودش به سن قانونی رسیده و می تونه مستقلاً برای گرفتن نفقه اقدام کنه. مثلاً یه دانشجوی 20 ساله که هنوز مستقل نشده.

بسمه تعالی
دادخواست
خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فرزند بالغ]
  نام پدر: [نام پدر فرزند]
  کد ملی: [کد ملی فرزند]
  نشانی: [آدرس کامل فرزند]

خوانده:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی پدر]
  نام پدر: [نام پدر پدر]
  کد ملی: [کد ملی پدر]
  نشانی: [آدرس کامل پدر]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت داشتن وکیل، مشخصات وکیل درج شود)

خواسته:
  1. مطالبه نفقه از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت، مثلاً 1402/01/01] لغایت زمان صدور حکم و آتیه با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
  2. صدور قرار تامین خواسته مبنی بر توقیف اموال خوانده به میزان نفقه مطالبه شده.
  3. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و...) در حق خواهان.

دلایل و منضمات:
  1. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان (فرزند بالغ)
  2. کپی مصدق سند رسمی ازدواج/طلاق والدین (در صورت وجود)
  3. (در صورت وجود) کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ]
  4. گواهی اشتغال به تحصیل (در صورت دانشجو بودن)
  5. (در صورت وجود) شهادت شهود/استشهادیه محلی
  6. (در صورت وجود) فیش حقوقی، مدارک اموال و دارایی های خوانده (پدر)
  7. (در صورت وجود) مدارک هزینه های درمانی و تحصیلی خواهان

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهر]
با سلام و احترام؛
به استحضار می رساند:
1. اینجانب آقای/خانم [نام و نام خانوادگی فرزند بالغ]، فرزند آقای [نام و نام خانوادگی پدر] (خوانده محترم) می باشم. بر اساس سند رسمی ازدواج والدینم/سند سجلی، خوانده، پدر قانونی اینجانب هستند.
2. اینجانب متولد [تاریخ تولد] بوده و در حال حاضر [مثلاً دانشجوی مقطع کارشناسی در رشته [...] دانشگاه [...] می باشم و فاقد هرگونه شغل و درآمد مستقل برای تامین معاش خود هستم / به دلیل بیماری [...] قادر به اشتغال نبوده و فاقد استقلال مالی می باشم].
3. متاسفانه، از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه، مثلاً 1402/01/01] تا کنون، پدر محترم با وجود استطاعت مالی کافی، از پرداخت نفقه اینجانب خودداری ورزیده اند که این امر باعث بروز مشکلات عدیده برای ادامه تحصیل و تامین نیازهای اولیه زندگی ام شده است.
4. لذا، با استناد به ماده 1199 قانون مدنی و سایر قوانین مرتبط، از محضر دادگاه محترم موارد ذیل را استدعا دارم:
    الف. صدور قرار تامین خواسته به منظور توقیف اموال خوانده به میزان نفقه مطالبه شده (مبلغ تقریبی [مبلغ تقریبی به ریال] ریال در هر ماه تخمین زده می شود و تعیین دقیق آن بر عهده کارشناس رسمی دادگستری می باشد).
    ب. جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه اینجانب از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت] لغایت صدور حکم و همچنین برای آتیه.
    ج. محکومیت خوانده به پرداخت نفقه اینجانب بر اساس نظر کارشناس و پرداخت کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل در حق اینجانب.

با تشکر و تجدید احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (فرزند بالغ)
امضاء و تاریخ

نحوه درخواست تامین خواسته همزمان با دادخواست اصلی:

همونطور که تو نمونه ها دیدید، توی قسمت «خواسته» علاوه بر مطالبه نفقه، می تونید درخواست «تامین خواسته» هم داشته باشید. این درخواست به دادگاه اجازه میده قبل از اینکه رای نهایی صادر بشه و ممکنه پدر اموالش رو از دست خارج کنه، بخشی از اموالش رو توقیف کنه. این کار جلوی خیلی از دردسرها و اطاله دادرسی رو می گیره. اگه از وجود اموالی مثل حساب بانکی، پلاک ثبتی یا خودرو به نام پدر مطمئن هستید، حتماً درخواست تامین خواسته رو مطرح کنید و مشخصات اون اموال رو تو شرح دادخواست یا با یه لایحه جداگانه به دادگاه اعلام کنید.

مهمترین قوانین مربوط به نفقه فرزند که باید بدونی

هرچقدر هم که مراحل رو خوب بلد باشید، اگه از قوانین اصلی بی اطلاع باشید، ممکنه تو دادگاه دچار مشکل بشید. پس بیاید یه نگاهی بندازیم به مهمترین موادی از قانون که برای پرونده های نفقه فرزند ضروریه:

مواد کلیدی از قانون مدنی

• ماده 1197: کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند بوسیله اشتغال به شغلی وسائل معیشت خود را فراهم نماید. (این همون شرط نیازمندی فرزنده)
• ماده 1198: کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد. یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد. برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود. (این همون شرط توانایی مالی پدریه که باید نفقه بده)
• ماده 1199: نفقه اولاد برعهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه برعهده مادر است. هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه مساوی تادیه کنند. (این ماده ترتیب مسئولیت پرداخت نفقه رو مشخص می کنه)
• ماده 1204: نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق. (این ماده تعریف کلی از چیزهایی که نفقه محسوب میشن رو ارائه میده)
• ماده 1206: نفقه اقارب فقط نسبت به آتیه لازم الاداء است و مطالبه نفقه گذشته ممکن نیست. (این ماده مهم ترین تفاوت نفقه فرزند با نفقه زوجه رو بیان می کنه که نفقه گذشته فرزند قابل مطالبه نیست)

مواد کلیدی از قانون حمایت خانواده

• ماده 6: مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به اقتضای ضرورت برعهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد. در این صورت، دادگاه باید در ابتداء ادعای ضرورت را بررسی کند. (این ماده دست مادر رو برای مطالبه نفقه باز می ذاره)
• ماده 47: دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می کند. تبصره – در مورد این ماده و سایر مواردی که به موجب حکم دادگاه باید وجوهی به طور مستمر از محکوم علیه وصول شود یک بار تقاضای صدور اجرائیه کافی است و عملیات اجرائی مادام که دستور دیگری از دادگاه صادر نشده باشد ادامه می یابد. (این ماده اختیار تعیین میزان نفقه رو به دادگاه میده و میگه که برای نفقه جاری، یک بار اجراییه کافیه)
• ماده 53: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود. تبصره – امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است. (این ماده مجازات کیفری ترک انفاق رو مشخص می کنه)

چند تا نظریه مشورتی از قوه قضاییه که بدردتون میخوره

گاهی اوقات برای بعضی از مسائل حقوقی، ابهاماتی پیش میاد که قوه قضاییه با نظریات مشورتی به اون ها پاسخ میده. دو تا از این نظریه ها رو قبلاً اشاره کردیم، ولی اینجا دوباره براتون میاریم تا کامل تو ذهنتون جا بیفته:

• نظریه مشورتی درباره ماهیت نمایندگی مادر:

  این نظریه میگه که حق مادر برای مطالبه نفقه فرزند (که تو ماده 6 قانون حمایت خانواده اومده)، یه جور نمایندگی قانونی خاص محسوب میشه و نه وکالت، نه قیمومت و نه قائم مقامی. یعنی لازم نیست مادر حتماً از فرزندش وکالت داشته باشه یا قیم رسمی اون باشه تا بتونه نفقه رو مطالبه کنه. این یه حق ویژه برای حمایت از کودکان و محجورانه.

• نظریه مشورتی درباره درج نام خواهان در دادخواست:

  این نظریه هم می گه که اگه مادر برای مطالبه نفقه فرزند، دادخواست میده، الزامی نیست که حتماً نام خود فرزند رو تو ستون خواهان بنویسه. کافیه از مفاد دادخواست مشخص باشه که مادر داره برای نفقه فرزندش اقدام می کنه. یعنی اگه فقط اسم مادر رو به عنوان خواهان بنویسید، دادخواستتون ایرادی نداره.

حرف آخر و چند تا توصیه دوستانه

خب، رسیدیم به آخر این مسیر طولانی و پرپیچ و خم. امیدوارم که با خوندن این مقاله، تصویر روشن تری از روند مطالبه نفقه فرزند از پدر تو ذهنتون شکل گرفته باشه. حواستون باشه که نفقه فرزند، یه حق قانونی و انسانیه و هیچ پدری نمی تونه از زیر بار مسئولیتش شونه خالی کنه.

یادتون باشه که:

• حقوق فرزندتون رو بشناسید و نذارید پایمال بشه. قانون از شما و فرزندتون حمایت می کنه.
• مدارک رو دقیق و کامل جمع آوری کنید. این مهم ترین قدم برای یه پرونده موفقه.
• نفقه گذشته فرزند قابل مطالبه نیست، پس تا دیر نشده اقدام کنید.
• هم دعوای حقوقی و هم دعوای کیفری (ترک انفاق) می تونه بهتون کمک کنه.
• از درخواست تامین خواسته غافل نشید، می تونه خیلی به کارتون بیاد.

آخرین و مهم ترین توصیه من اینه که هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره. ممکنه توی پرونده شما جزئیاتی وجود داشته باشه که تو این راهنمای کلی بهش اشاره نشده باشه. برای همین، برای اینکه خیالتون راحت باشه و با کمترین دردسر و بیشترین شانس موفقیت به حق و حقوقتون برسید، حتماً با یه وکیل متخصص خانواده مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنمایی های دقیق و کاربردی بهتون بده، دادخواست رو به بهترین شکل تنظیم کنه و از حقتون تو دادگاه دفاع کنه. به امید اینکه همه فرزندان این سرزمین از حقوق کامل خودشون برخوردار باشن و هیچ پدری مسئولیتش رو فراموش نکنه.