وضع تئاتر خراب است/ کل بودجه تئاتر ایران اندازه یک فیلم سینمایی است

ریحانه اسکندری: روز یکشنبه ۲۳ دی ماه انجمن طراحان صحنه و لباس خانه تئاتر نشستی تخصصی برگزار کرد و خانه تئاتر میزبان ۴ نفر از اهالی فرهنگ و هنر و علی الخصوص تئاتر بود. دکتر قطب الدین صادقی نویسنده و کارگردان تئاتر حمیدرضا نعیمی نویسنده و کارگردان تئاتر ادنا زینلیان طراح لباس تئاتر و رضا شاپورزاده طراح صحنه تئاتر مهمانان این نشست تخصصی بودند.
در این نشست اهمیت وجود کارگاه های صحنه و لباس تئاتر مورد بررسی قرار گرفت. میهمانان  هر کدام از سویی آسیب های وارد شده به تئاتر کشور که حاصل کم توجهی ها و اهمال کاری برخی مسئولین و همچنین تصمیمات اشتباه آن هاست را تحلیل کرده و راهکارهای عملی این موضوع را نیز مورد پرسش و پاسخ قرار دادند.

در ابتدا حمیدرضا نعیمی با توصیف شرایط حال حاضر تئاتر کشور گفت: «به طور کلی صرفا مشکل امروز تئاتر ما نبود لباس و  نبود کارگاه ها نیست کلاً سازوکار تئاتر ما سازوکاری است که تکلیفمان در آن روشن نیست. نمی دانیم در جریان انتخاب متن چه کار باید بکنیم سالن را چه زمانی داریم در چه زمانی می توانیم یک نمایش را اجرا کنیم. باورتان می شود یک روز از لای در تمرینات استاد صادقی را داشتم نگاه می کردم؛ باور کنید شاید ۵۰ نفر در یک پلاتو بودند نفس کشیدن در این پلاتو هراسناک بود من داشتم فکر می کردم اگر یک نفر از این بچه ها سرماخوردگی داشته باشد کل گروه الان در معرض خطر هستند. تئاتر ما الان به این شکل نیست که بگوییم فقط مشکل طراحی صحنه و لباس است. اما چون امروز ما در مورد طراحی صحنه لباس می خواهیم صحبت کنیم بر این موضوع تمرکز می کنیم.»

نعیمی ادامه داد: «ساختمان هایی را داریم به عنوان ساختمان های مولد؛ تالار وحدت تئاتر شهرستان تالار سنگلج تالار هنر مرکز تئاتر لاله پرورش فکری کودکان و نوجوانان این ها ساختمان های مولد هستند. ساختمان مولد تعریفی دارد؛ تعریفش این است که خودش می تواند به هر کدام از بزرگان در این جمع سفارش تولید تئاتر بدهد. یعنی ساختمانی هست  که خودش می تواند بگوید آقای صادقی شما برای امسال ما در این تاریخ یک نمایش را تولید کنید.»

تمام کارگاه ها را نابود کردند

در ادامه نشست ادنا زینلیان گفت: «همه جای دنیا سالن برای خودش خیاط خانه دارد برای خودش کارگاه دارد اصلا من با دنیا کار ندارم برگردیم به کشور خودمان که چه لازم دارد و چه کار باید کرد. من برمی گردم به سال ۵۶ زمانی که خودم استخدام شدم. تالار رودکی وزارت فرهنگ و هنر کارگاه هایی داشتند که بیش از ۸۰ نفر پرسنل در آنها بود. کارگاه هایی برای ساخت دکور و لباس و آرشیو. اگر حساب کنیم  دود ۱۰۰ نفر پرسنل داشت. خیاط خانه ما ۱۸ تا خیاط داشت و یک نفر به عنوان مسئول خیاط خانه بود. قسمت دوخت و دوز زنانه یک مسئول داشت و  دوخت و دوز مردانه یک مسئول دیگر. در بخش آهنگری ما هفت نفر بودند. آقای افسا مسئول آهنگری بود. آقای گل محمدی مسئول بخش نجاری ما بود که هفت نفر نیرو داشتند. قسمت نقاشی ما هفت هشت نفر بودند که آقای رحمانی مسئولشان بود. آن پرسپکت های ۱۲ متر در ۱۲ متر برای تالار ساخته می شد. ما ۲۷ نفر طراح بودیم آرشیو لباس داشتیم که هر سال تابستان باید از روی لیست چک خشکشویی و دوباره در نظر گرفته می شد.»

او اضافه کرد: «وقتی انقلاب شد همه این ها برچیده شد. من دارم یکی یکی محدودیت ها را می گویم این که  چطور  عرصه را به تئاتر تنگ کردند. زمانی که انقلاب شد بودجه تئاتر ایران ۸۰ میلیون تومان بود. من تحقیقی راجع به اقتصاد تئاتر ایران کردم. سال ۶۷ که جنگ تمام شد و آقای منتظری آمد اگر به نسبت سال ۵۷ بسنجیم این ۸۰ میلیون تومان با توجه به تورم و بالا رفتن ارز باید ۸۰۰ میلیون تومان می شد ولی حدود ۲۴ میلیون تومان شد. یعنی یک چهارم بودجه زمان انقلاب. خیلی جالب است از این ۲۴ میلیون تومان ۲۲ میلیون تومان پول آب و برق و حقوق کارمند می شد. ۲ میلیون تومان برای تئاتر در کل ایران می ماند. آن زمان یک فیلم سینمایی ۱۰ میلیون تومان هزینه برمی داشت یعنی یک پنجم یک فیلم سینمایی برای کل تئاتر ایران در نظر گرفتند.»

او ادامه داد: «علی منتظری که یادش گرامی بسیار مرد بزرگ و دارای احساس مسئولیت بود. من  در جریان بودم شب ها و  روزهای زیادی را رفت مجلس و  به کمیسیون های مختلف سر زد. حتی بعضی از شب ها آن جا خوابید تا توانست این بودجه را در عرض یک سال به ۱۲۵ میلیون تومان رساند. علی منتظری همت کرد و با این ۱۲۵ میلیون تومان یک عده را هم استخدام کرد. هنرمندان فارغ التحصیل هیچ جا و مکانی نداشتند حقوق نداشتند بحران بیکاری بود خیلی  شرایط سختی بود اما او تحت عنوان انجمن نمایش ۴۵ نفر استخدام کرد. مجله نمایش را راه انداخت جشنواره های شهرستانی را راه انداخت و کلی کار کرد. انتشارات راه انداخت و کارهای  دیگری که الان من فرصت نمی کنم همه را یک به یک نام ببرم. در واقع شما چنین موقعیتی از نظر بودجه داشتید با محدودیت وحشتناک تازه شد ۱۲۵ میلیون تومان. حالا یک بی انصافی که چه عرض کنم یک خیانت دیگری که کردند این بود که ما یک جایی داشتیم به اسم اداره برنامه تار در چهار طبقه بود این محل استقرار گروه های هنری زمان شاه بود. موقعی که سنگلج در سال ۴۴ تاسیس شد گروه هایی تشکیل شد که همه دارای کارمند دولتی با حقوق و مزایا و بیمه و غیره بود. همه کارگردانان صاحب نام آن جا یک گروهی داشتند و مستقر بودند.»

جنایت در حق تئاتر ایران

قطب الدین صادقی در ادامه این نشست گفت: «بزرگترین کارگاه دکور خاورمیانه در ایران بود. چرم سازی نجاری کلاهدوزی خیاطی و موسیقی و… داشت. ۸۰ عضو داشت و ما نیازمند موردی نبودیم.  آقای منتظری به من می گفت امسال برنامه ای برای برای سیمرغ داشته باش برآورد کن چه چیزهایی لازم است. ما می نشستیم برآورد می کردیم کم و  زیاد می کردیم و بعد در آخر در سه قسمت بودجه را به ما می دادند از آن بودجه لباس و نجاری و نقاشی را خود بچه های کارگاه می خریدند. من فقط پول بازیگرها را می دادم آن هم طبق لیستی که داشتم. نمی توانستیم پول بازیگر را یک قران کم کنیم. واقعا یکی از بزرگترین جنایت هایی که کردند این بود که کارگاه ها را از ما گرفتند. من برای نمایش آخرم دوخت و دوز داشتم لباس ها را بردم سنندج که  خیاط  آشنا داشتیم. چون اینجا ۱۰ برابر آن از من پول می گرفتند. نمی توانستم پول لباس را بدهم نمی توانستم پول دکور را  بدهم.»

او ادامه داد: «الان این طور نیست. در دوره آقای پارسایی کارگاه را تبدیل به تالار کردند. بعد از ۴۴ سال حداقل وزارت ارشاد الان باید ۲۰ تا سالن تئاتر داشته باشد؟ چطور این ساختارهای زیربنایی را محدود می کنند؟ من  دو  سالن را وقتی به جشنواره کارتتاژ رفتم دیدم. در شهر ۵ میلیونی تونس ۲۴ سالن تئاتر ملی دارند. من می خواستم ویزا بگیرم سفیر تونس گفته بود خودم می خواهم به این آقا ویزا بدهم من را دید و اولین سوالش از من این بود تئاتر ملی شما کجاست؟ من نمی دانستم چگونه بگویم نداریم.»

کل بودجه تئاتر اندازه یک فیلم است

او ادامه داد: «آخرین اطلاعی که دارم بودجه تئاتر ایران  ۴۵ میلیارد تومان است. این ۴۵ میلیارد تومان خرج آب و برق و تلفن و این چیزهای جاری است. می ماند ۲۷ میلیارد تومان برای تولید تئاتر. پارسال یک شوک دیگر به من وارد شد که از بودجه ای که ۲۷ میلیارد تومان است ۱۸ میلیاردش برای جشنواره فجر است. این را پارسال کشف کردم. می ماند ۹ میلیارد تومان برای تئاتر در سرتاسر ایران برای حمایت از همه گروه های جوان حرفه ای. ما ۲۴۵ هزار هنرمند تئاتر داریم چه نویسنده چه بازیگر چه کارگردان چه طراح در سراسر ایران. هنر اول ایران تئاتر است.  من از سال ۸۲ مسئول کمیته داوران بهزیستی بودم برای نمایش های معلولین. موقعی که شروع کردیم مرحوم انتظامی هم کنار ما بود. ۲۴ گروه در ایران وجود داشت امروز تعداد گروه های تئاتر معلولین شده ۳۶۵ گروه است. ببینید چه وسعتی پیدا کرده است. من دیگر از گروه های دانشجویی و گروه های شهرستانی نام نمی برم. از گروه های تئاتر خیابانی و جوان و سنتی و… هنر اول ایران ۹ میلیارد تومان بودجه دارد. الان بودجه یک فیلم معمولی ۴۰ میلیارد تومان است.»

او ادامه داد: «من این را در شورای عالی فرهنگ و هنر به وزیر و ۳۰ همکارش گفتم. انقلاب از فقر شروع نمی شود. آقای راد هم بود هوشنگ توکلی هم بود آقای دکتر ایمانی هم بود. ۳۰ نفر از بزرگان و روسای دانشگاه ها و…من گفتم که ما هم حق داریم ما هم انسانیم ما هم اهل اندیشه و هنریم ما هم دلمان برای این مملکت می سوزد دلمان این مردم می سوزد. من در اوج جنگ سال ۶۴ پاریس را رها کردم برای چی ؟ عاشق این مردم و این سرزمینم. همه فرار می کردند من برگشتم. منت نمی گذارم وظیفه روحی و روانی من بوده است. برای چه دو نمایش باید به اندازه کل بودجه فجر و تئاتر ایران پول داشته باشد ما نداشته باشیم؟ این ناشی از مدیریت غلط است. من باید با این تجربه با این همه سال زحمت و تلاش پول دکور و لباسم را قرض بگیرم. یک نفر از بازیگران تا الان یک ریال نگرفته است. با بزرگواری با من همدلی و همگامی کردند. نمی شود اینطور ادامه داد.این ۵۶ مین تجربه کارگردانی من است باور کنید به اندازه آن ۵۵ تا من زجر کشیدم ده بار گفتم دیگر نمی کنم. برای چه ما را به اینجا می رسانید؟ خودتان گفتید بیا کار کن. تازه این فروش ما ۲۰ درصدش سهم مرکز است ۵ درصد برای ماست. بقیه راحت در تلویزیون کار می کنند و پولشان را می گیرند. این ها را دارم بیان می کنم برای اینکه بدانید چه قدر شرایط ما بد است. بدترین چیزی که وجود دارد مدیریت است. ما با سیلی صورتمان راسرخ نگه می داریم.»

245245