مرمت موزه هنرهای معاصر اصفهان؛ عبور از آسیب ها برای احیای تاریخ – خبرگزاری انین | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری انین گروه استان ها- کورش دیباج: مرمت بناهای تاریخی همواره یکی از چالش های اساسی در حوزه حفظ میراث فرهنگی به شمار می رود. از آنجا که بسیاری از این بناها به مرور زمان و در پی عوامل مختلف طبیعی و انسانی دچار آسیب هایی می شوند فرایند احیا و بازسازی آن ها نیازمند رویکردهای علمی تخصصی و دقت در حفظ هویت تاریخی و فرهنگی آن ها است. یکی از نمونه های برجسته در این حوزه مرمت موزه هنرهای معاصر اصفهان است که به دلیل قدمت تاریخی و ارزش فرهنگی بالا همواره مورد توجه ویژه قرار داشته است.

در نشست تخصصی خبرگزاری انین با عنوان «از آسیب تا احیا؛ مروری بر مرمت موزه هنرهای معاصر اصفهان» که با حضور مرتضی بخردی معمار شهریار ناسخیان عضو هیئت علمی و مدیر گروه مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان و محمدعلی ایزدخواستی مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در حیاط موزه این بنای قاجاری برگزار شد ابعاد مختلف این مرمت و چالش ها و دستاوردهای آن به طور مفصل بررسی گردید.

بررسی مرمت های گذشته: آسیب ها و چالش های پیشین

محمدعلی ایزدخواستی مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در ابتدای نشست به مشکلات ناشی از مرمت های دهه هفتاد موزه هنرهای معاصر اصفهان پرداخت و گفت: آسیب های ناشی از موریانه زدگی و فرسودگی مصالح سقف و دیوارها پنهان بوده و شناسایی آن ها نیاز به بررسی های دقیق تری داشت. موزه در چندین مرحله مرمت شده و اقدامات مختلفی همچون نقاشی دیوارها گچ بری ها و اصلاح در و پنجره ها انجام شده است.

وی افزود: کامل ترین مرمت در دو سال گذشته انجام شده و مشکلات عمیق ساختاری نیز شناسایی و برطرف شده است. به عنوان مثال شکستگی شاه تیرهای ایوان غربی که به ستون های کناری متکی بود باعث ایجاد خطر سقوط سقف شده بود. این خطر با بارندگی ممتد سال ۱۴۰۱ بیشتر شد. در مرمت اخیر تمامی سقف ها بازبینی و تیرها جایگزین شدند و تمام مصالح آسیب دیده با مصالح سنتی و با هدف حفظ اصالت بنا تعویض گردید.

رعایت اصول روایت تاریخی در بازسازی

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان تصریح کرد: در فرایند مرمت موزه هنرهای معاصر اصفهان تصاویر قدیمی بنا از دوره قاجار به عنوان مرجع بازسازی استفاده شد. تغییراتی چون جایگزینی سنگفرش حیاط با آجرفرش و تعویض چراغ های پارکی حیاط با نمونه های قاجاری به عنوان اقداماتی برای حفظ هویت تاریخی بنا انجام شده است. همچنین ترک های دیوار غربی موزه که ناشی از نشست زمین بود برطرف و پی های آن تقویت شد.

چالش های ناپیدای مرمت و پیچیدگی ها

وی در ادامه به چالش های پیش بینی نشده در روند مرمت اشاره کرد و گفت: در حین عملیات مرمت مشکلاتی مانند ناپایداری گچ های قدیمی موجب تغییرات در برآورد اولیه پروژه شد. در ایوان غربی ناپایداری گچ های دیوار و سقف به حدی بود که بازسازی آن نزدیک به دو ماه به طول انجامید.

لزوم توجه سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری اصفهان به عنوان بهره بردار موزه به حفظ اصالت کالبد فضا

ایزدخواستی در پاسخ به این پرسش که آیا در مرمت موزه هنرهای معاصر دیدگاه کالبدی یا کارکردی مدنظر بوده است اظهار کرد: سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان تلاش کرده است تا بدون دست اندازی به کالبد تاریخی این بنا را حفظ کند. همچنین بر این موضوع تاکید می کنم که سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به عنوان بهره بردار موزه باید از این بنا با کمترین دخل و تصرف استفاده کرده و در عین حال اصالت کالبد آن را حفظ کند.

وی با اشاره به لزوم حفظ روایت های فرهنگی و اجتماعی موزه خاطرنشان کرد: موزه هنرهای معاصر اصفهان به واسطه فعالیت های متعدد فرهنگی در طول سالیان از مهم ترین مراکز روایت ساز در اصفهان بوده است. اگرچه با مرمت های جدید کالبد بنا حفظ شده است اما حفظ روایت ها و خاطرات آن نیاز به توجه ویژه دارد. پیشنهاد می کنم با برگزاری مصاحبه ها و ثبت خاطرات و تجارب هنرمندان و مدیران حافظه فرهنگی این موزه نیز حفاظت شود.

تأسیس واحد نگهداری و تعمیرات دوره ای

وی با اشاره به چالش های مرمت موزه هنرهای معاصر گفت: تأمین مصالح با کیفیت و تأخیر در بازسازی برخی قسمت ها مشکلاتی ایجاد کرد. با توجه به نیازهای مرمتی موزه ها سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان واحدی برای نگهداری و تعمیرات دوره ای بناهای تاریخی تأسیس کرده است. این واحد به طور مستمر بناهای مرمت شده را بازبینی و در صورت بروز مشکل آن را برطرف خواهد کرد.

مرمت موزه هنرهای معاصر اصفهان؛ از تجارب دهه هفتاد تا رویکردهای اصولی جدید

مرتضی بخردی معمار در ادامه نشست به بررسی روند مرمت موزه هنرهای معاصر پرداخت و به مشکلات مرمت های اولیه در سال ۱۳۷۱ اشاره کرد.

وی اظهار کرد: مرمت های اولیه این بنا غیراصولی و غیرتخصصی بوده است. در آن زمان شهرداری اصفهان این پروژه را به یکی از معماران سنتی سپرد که دیدگاه های محدودی نسبت به فضای موزه داشت و تغییرات نادرستی در بنا ایجاد کرد که با اعتراضات فراوان میراث دوستان و هنرمندان من وارد پروژه شدم تا گالری های استاندارد و اصولی برای موزه طراحی کنم.

این معمار با اشاره به مرمت های جدید توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان اظهار کرد: که این بار از اصول علمی و روش های تخصصی در بازسازی استفاده شده است.

وی به اقدامات مؤثری چون اصلاح ساختار کف و دیوارها بازسازی سقف های آسیب دیده و استفاده از تکنولوژی روز در نورپردازی اشاره کرد و گفت: به علاوه بدون تغییر در ساختار فضاهای داخلی آسیب ها رفع و استحکام بخشی علمی انجام شده است.

تفاوت ساختاری موزه هنرهای معاصر با سایر بناهای تاریخی

بخردی به تفاوت های ساختاری این بنا با سایر بناهای تاریخی اصفهان اشاره کرد و گفت: بنای موزه هنرهای معاصر مربوط به دوره قاجار است و برخلاف بناهایی همچون رکیب خانه از دوره صفویه کیفیت و دوام مصالح اولیه آن کمتر است. بناهای دوره صفوی با مصالح و صنایع دستی باکیفیت ساخته می شدند که این ویژگی از نفوذ آسیب های محیطی جلوگیری می کرد. درحالی که موزه هنرهای معاصر در دوره های پیشین با بی دقتی تعمیر شده و مشکلاتی چون ترک خوردگی سقف موریانه زدگی و نشست دیوارها را در پی داشته است. مرمت جدید به خوبی این مسائل را برطرف کرده است و بنا را برای سال های آتی مقاوم سازی کرده است.

وی تأکید کرد: موزه هنرهای معاصر اصفهان همیشه نماد فعالیت های فرهنگی و هنری در این شهر بوده و باید همواره در خدمت روایت سازی فرهنگی قرار گیرد. کاربری این بنا به عنوان موزه موجب تقویت فضای فرهنگی و هنری در اصفهان شده و باید از این نظر حفظ و احیا گردد.

لزوم مرمت و احیای موزه هنرهای معاصر اصفهان؛ راهکارهای علمی و فرهنگی

شهریار ناسخیان عضو هیئت علمی و مدیر گروه مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان در این نشست به اهمیت رعایت اصول علمی در مرمت بناهای تاریخی پرداخت.

وی بر ضرورت مرمت های دوره ای و توجه به نیازهای معاصر در مرمت بناهای تاریخی تأکید کرد و گفت: مرمت باید یک فرآیند دائمی باشد و به هیچ عنوان نباید به دوره های کوتاه مدت محدود شود.

عضو هیئت علمی و مدیر گروه مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان به لزوم توجه به ابعاد روحی و فرهنگی در مرمت ها اشاره کرد و گفت: مرمت باید به گونه ای انجام شود که حس زندگی و سرزندگی را به بنا بازگرداند. اگر تغییرات تنها ظاهری باشند هیچ تأثیری در حفظ هویت تاریخی بنا نخواهند داشت.

وی بر اهمیت توجه به نیازهای معاصر در مرمت موزه هنرهای معاصر تأکید کرد و گفت: باید به نیازهای کارفرما و جامعه توجه شود و کاربری های جدید باید به گونه ای هماهنگ با هویت بنا انجام گیرد. این یک ضرورت است که ما در مرمت بناهای تاریخی به نیازهای روز جامعه پاسخ دهیم و هماهنگی لازم را بین گذشته و حال برقرار کنیم.

ناسخیان به ضرورت رویکردهای مختلف در احیا اشاره کرد و تصریح کرد: باید یک نگاه ترکیبی در مرمت موزه هنرهای معاصر وجود داشته باشد که هم به نیازهای فنی و تکنیکال توجه کند و هم ابعاد فرهنگی و روحی مکان را در نظر بگیرد. در این راستا رویکردهای مختلفی مانند رویکرد گونه شناسی رویکرد فنی و تکنیکال و رویکرد ارزش های شاعرانگی فضا وجود دارد که هر یک به نوبه خود می تواند در ارتقا کیفیت مرمت مؤثر باشد.

وی در ادامه ابراز رضایت خود از عملیات مرمت که سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در موزه هنرهای معاصر انجام داده اشاره کرد و افزود: مرمت های اخیر انجام شده بر اساس اصول علمی و فنی مناسب انجام شده است. این سازمان با در نظر گرفتن نیازهای موزه و نیز با رعایت اصول حفظ و نگهداری بنا گام های مؤثری در جهت احیای این اثر فرهنگی برداشته است.