تلف شدن ۱۰۰۰ فک در دریای خزر

آفتاب نیوز :

همزمان با برگزاری اجلاس اقلیمی کاپ۲۹ در «باکو» پایتخت آذربایجان در امتداد سواحل غربی دریای خزر آن سوی دیگر در امتداد ساحل شرقی جایی که صد ها فُک مرده در حاشیه آب های قزاقستان کشف شدند یک تراژدی زیست محیطی در حال رخ دادن است.

وزارت کشاورزی قزاقستان می گوید در چارچوب پایش انجام شده توسط بازرسی بین منطقه ای حوضه ژائیک-کاسپین در شیلات ۱۰۳۴ لاشه فک خزری در منطقه «مانگیستاو» از ۲۴ اکتبر تا ۱۳ نوامبر (حدود چهار روز پیش) در ساحل دریای خزر کشف شده است.

به گفته مقامات قزاقستان تحقیقات اولیه برای بررسی علت تلف شدن این فک ها انجام شده است.

کمیته شیلات این کشور بنابر یافته های اولیه می گوید علت مرگ و میر فک ها می تواند بلایای طبیعی باشد از جمله نشت گاز طبیعی به دلیل زمین لرزه. با این حال نتیجه گیری نهایی در مورد علت مرگ و میر دسته جمعی در بین فک های این منطقه پس از بررسی های آزمایشگاهی مشخص خواهد شد که طبق گفته سازمان های علمی دست کم سه تا چهار ماه طول می کشد.

همچنین به گفته این وزارتخانه بازرسی شیلات به نظارت بر آب های دریا برای شناسایی عوامل منجر به مرگ و میر در بین فک ها ادامه می دهد.

کارکنان کمیته کنترل و نظارت دامپزشکی همچنین نمونه هایی از مواد پاتولوژیک را که برای بیماری های عفونی بررسی می شوند جمع آوری کردند.

تا تاریخ ۱۳ نوامبر ۲۰۲۴ تمامی نمونه های بررسی شده توسط PCR نتایج منفی را برای پاستورلوز آنفلوآنزای پرندگان دیستمپر سگ سالمونلوز و لیستریوز نشان دادند اما پایش سواحل دریای خزر همچنان ادامه دارد.

کارشناسان همچنین یادآور شدند که مرگ و میر دسته جمعی فک ها برای اولین بار در دریای خزر در اوایل دهه ۲۰۰۰ گزارش شد.

به گفته مقامات قزاقستان در سال ۲۰۰۰ حدود ۱۰ هزار لاشه فک کشف شد.

پیش از این گزارش شده بود که بیش از ۱۵۰ لاشه فک در امتداد خط ساحلی خزر در منطقه مانگیستاو در نتیجه باد های طوفانی در ۲۳ اکتبر کشف شده است.

به گزارش «کازینفورم» «ادیلبک کوزیباکوف» یک بوم شناس نگرانی خود را در مورد مرگ دسته جمعی فک های خزری ابراز کرد و آن را به فقدان کنترل واقعی از سوی نهاد های بین المللی و ملی در منطقه برای حمایت از این حیوانات نسبت داد.

این گزارش همچنین حاکیست قزاقستان در سال ۲۰۲۰ میلادی فک خزری را به لیست گونه های در معرض خطر انقراض خود اضافه کرد.

به گزارش «اوراسیا نت» کارشناسان می گویند: فک ها در پاییز هر سال برای تولید مثل به شمال دریای خزر مهاجرت می کنند و مرگ و میر ها در این مدت در آب های شمالی رخ داده است.

مقامات قزاقستان جمعیت کلی فک خزری را در محدوده ۳۰۰ هزار تخمین می زنند. اما «آسل تاسماگمبتوا» بنیانگذار موسسه تحقیقات زیست محیطی آسیای مرکزی (CAIER) می گوید که ممکن است کمتر از ۱۰۰ هزار فک خزری باقی مانده باشد.

این دومین بار در دو سال گذشته است که فک های خزری در شرایطی مرموز به طور دسته جمعی می میرند. در نوامبر ۲۰۲۲ بیش از ۱۷۰ لاشه در امتداد سواحل قزاقستان پیدا شد و یک ماه بعد حدود ۲۵۰۰ فک مرده در خاک روسیه کشف شد.

در سال ۲۰۲۳ میلادی (سال گذشته) مقامات قزاقستان تشخیص دادند که عفونت های ویروسی علت اصلی مرگ و میر فک ها بوده و افزودند که سیستم ایمنی حیوانات به دلیل آلودگی به خطر افتاده است. با این حال مقامات بهداشتی روسیه با اشاره به مسمومیت با گاز هایی که از زیر بستر دریا منتشر می شوند مرگ های دسته جمعی را به «عوامل طبیعی» نسبت دادند.

«فُک کاسپین» یک گونه پستاندار دریایی کمیاب است که تنها در دریای مازندران و رودخانه های منتهی به آن مانند «ولگا» و «اورال» زندگی می کند.

این گونه تنها پستاندار دریای مازندران به شمار می آید و به دلیل صید بی رویه و به هم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت نیازمند به حمایت بین المللی است.

فک خزری به طور میانگین ۱.۵ متر طول و ۸۰ کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچک ترین انواع فک به شمار می رود.

ساحل نشینان شمال کشور به این جانور سگ آبی می گویند. این گونه در دنیا منحصر به فرد است و تنها در دریاچه خزر یافت می شود. این حیوانات زندگی اجتماعی دارند و اغلب در دسته های بزرگ دیده می شوند. فک ها جانورانی دارای اهمیت برای اکوسیستم دریای خزر به شمار می آیند و نابودی این جانوران می تواند اکوسیستم خزر را به خطر اندازد.

به گفته کارشناسان تغذیه فک کاسپین عمدتاً از ماهی ها و گاهی از سخت پوستان است. در فصول مختلف نوع ماهیان مورد تغذیه فک ها بسیار متفاوت و متنوع است. فک های بالغ روزانه بین دو تا سه کیلوگرم ماهی می خورند؛ بنابراین هر فک به طور سالانه در حدود یک تُن ماهی مصرف می کند. در عین حال نوع تغذیه فک های کاسپین منجر به تجمع مواد شیمیایی و مضر از جمله فلزات سنگین و سموم در بدن آن ها می شود.

این جانور می تواند تا ۵۰ متر به اعماق آب رفته و برای مدت یک دقیقه زیر آب بماند. البته در مواردی رفتن فک ها به اعماق بیشتر تا ۱۵۰ متر یا برای مدت زمان بیشتر نیز گزارش شده است. پس از بازگشت فک به سطح آب باید مدتی را جهت تجدید قوا استراحت کند.

فک خزری براساس فهرست قرمز گونه های در معرض خطر «اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN) جزو گونه های در معرض خطر انقراض (EN) طبقه بندی شده است.

آلودگی ناشی از استخراج نفت و گاز در خزر و افت سطح آب به دلیل تغییر اقلیم برای بسیاری از گونه های این زیستگاه خطرناک است.

دفتر «برنامه محیط زیست سازمان ملل» هشدار داده است که دریای خزر از بار عظیم آلودگی رنج می برد. به جز ایران کشور های روسیه جمهوری آذربایجان ترکمنستان و قزاقستان نیز چهار کشور ساحلی دریای خزر هستند.