پس از صدور اجراییه چک چه باید کرد

وقتی اجراییه چک صادر میشه، هم دارنده چک و هم صادرکننده اش باید بدونن قدم بعدی چیه و چه کارهایی ازشون انتظار میره. اصلاً نگران نباشید، چون اینجا قراره تمام این مراحل رو دونه به دونه با هم بررسی کنیم تا قشنگ دستتون بیاد که بعد از این ماجرا باید چیکار کنید. این یه راهنمای کامله که هم برای کسی که چک دستشه و پولش وصول نشده کاربردیه، هم برای اونی که چک داده و حالا اجراییه خورده.

چک، این رفیق قدیمی و پرکاربرد تو معاملاتمون، گاهی وقتا کار دستمون میده و به قول معروف برگشت می خوره. اینجاست که ماجراهای حقوقی شروع میشه. قبلاً وصول چک های برگشتی یه پروسه طولانی و بعضاً طاقت فرسا تو دادگاه ها بود، اما خب، با قانون جدید چک، خصوصاً چک های صیادی، اوضاع یه کم فرق کرده و مسیر وصول طلب هموارتر شده. صدور اجراییه چک یعنی اینکه دیگه ماجرا جدی شده و وقتشه که یا پول پرداخت بشه یا اموال به میان بیاد. اینجا می خوایم ببینیم بعد از صدور این اجراییه، چه کارهایی از دست دارنده چک برمیاد و صادرکننده چک باید چه اقداماتی انجام بده تا کارش گره نخوره و خدای نکرده به مشکل نخوره. پس با ما همراه باشید تا همه چیز رو شفاف و خودمانی با هم مرور کنیم.

مروری کوتاه بر اجراییه چک و نحوه صدور آن

بذارید اول یه توضیح کوچیک درباره خود اجراییه چک بدیم تا قشنگ تو فاز ماجرا قرار بگیرید. اجراییه چک در واقع یه دستوره قضائی یا ثبتیه که به بدهکار میگه آقا/خانم، شما باید این پول رو پرداخت کنی. تفاوتش با سایر روش های مطالبه پول مثل شکایت حقوقی معمولی اینه که دیگه نیازی به اثبات حقانیت یا کلی مراحل دادگاهی نیست، چون خود چک یه سند قوی محسوب میشه. یعنی اگه چک شرایط قانونی رو داشته باشه و برگشت بخوره، می تونید سریع تر برای گرفتن پولتون اقدام کنید.

روش های اصلی صدور اجراییه چک

عموماً دو تا راه اصلی برای درخواست صدور اجراییه چک داریم:

1. اجراییه از طریق دادگاه (قانون جدید چک صیادی): این روش که این روزها خیلی رواج پیدا کرده، مخصوصاً برای چک های صیادی، سریع تره. یعنی شما با گواهی عدم پرداخت بانک و مدارک هویتی تون می تونید مستقیم به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه بدید. دادگاه هم بدون نیاز به کلی دوندگی و دعواهای طولانی، دستور اجراییه رو صادر می کنه.
2. اجراییه از طریق اداره ثبت: یه راه دیگه هم مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاکه. اگه چک شما شرایط لازم رو داشته باشه، می تونید از طریق اداره ثبت هم برای اجراییه اقدام کنید. این روش هم سرعت خوبی داره، اما خب یه تفاوت هایی با روش دادگاه داره که جلوتر بهش می رسیم.

شرایط لازم برای صدور اجراییه فوری

حواستون باشه که هر چکی رو نمیشه فوری اجراییه کرد. یه سری شرط و شروط داره که باید رعایت بشن. مثلاً:

• چک نباید سفید امضا صادر شده باشه.
• نباید وصول چک منوط به تحقق شرطی شده باشه (یعنی نوشته نشده باشه در صورتی که فلان کار انجام شد، این چک وصول شود).
• در متن چک نباید قید شده باشه که چک بابت تضمین معامله یا تعهدی صادر شده.
• تاریخ صدور چک هم نباید خلاف واقع باشه.

اگه این شرایط رعایت بشن، راه برای اجراییه فوری چک باز میشه و کارتون خیلی راحت تر پیش میره.

اقدامات دارنده چک (گیرنده) پس از صدور اجراییه

حالا فرض کنیم شما دارنده چکی هستید که برگشت خورده و اجراییه اش صادر شده. چی کار باید بکنید؟ بذارید قدم به قدم بهتون بگم:

۱. پیگیری ابلاغ اجراییه و مهلت ۱۰ روزه صادرکننده

اولین کاری که باید انجام بدید اینه که مطمئن بشید اجراییه به صورت قانونی به دست صادرکننده چک رسیده. بعد از ابلاغ، قانون به صادرکننده چک ۱۰ روز مهلت میده تا مبلغ چک رو پرداخت کنه یا با شما به یه توافق برسه. این مهلت خیلی مهمه. اگه تو این ۱۰ روز پرداخت کنه که خب هیچ، اما اگه نکرد، شما می تونید مراحل بعدی رو شروع کنید.

۲. تشکیل پرونده اجرایی

اگه مهلت ۱۰ روزه تموم شد و خبری از پرداخت نشد، نوبت شماست. باید به واحد اجرای احکام دادگستری (اگه اجراییه رو از طریق دادگاه گرفتید) یا اداره اجرای ثبت (اگه از طریق ثبت اقدام کردید) مراجعه کنید و درخواست ادامه عملیات اجرایی رو بدید. برای این کار معمولاً مدارک زیر رو لازم دارید:

• اصل و کپی چک و گواهی عدم پرداخت.
• مدارک شناسایی خودتون.
• فتوکپی اجراییه ابلاغ شده.

با این مدارک، پرونده اجرایی تشکیل میشه و شما اجازه پیدا می کنید برای گرفتن حقوقتون جلو برید.

۳. شناسایی و معرفی اموال صادرکننده چک

راستش را بخواهید، این مرحله یکی از مهم ترین و گاهی هم سخت ترین مراحل کاره. باید تلاش کنید تا اموال صادرکننده چک رو شناسایی و به اجرای احکام یا اجرای ثبت معرفی کنید. هرچی اطلاعات دقیق تری از اموال داشته باشید، کارتون سریع تر پیش میره. این اموال می تونه شامل:

• حساب های بانکی: می تونید درخواست استعلام از بانک مرکزی بدید تا همه حساب های صادرکننده چک مسدود و موجودی شون توقیف بشه.
• خودرو: از طریق راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی) میشه استعلام گرفت و خودروها رو توقیف کرد.
• املاک: اداره ثبت اسناد و املاک برای توقیف ملک کارتون رو راه میندازه.
• سهام و اوراق بهادار: سازمان بورس میتونه اطلاعات مربوط به سهام و دارایی های بورسی رو بهتون بده.
• مطالبات از دیگران: اگه صادرکننده چک خودش از کسی پول طلب داره، میشه اون مطالبات رو هم توقیف کرد.

یه نکته خیلی مهم: حواستون باشه که یه سری از اموال جزو مستثنیات دین هستن و اصلاً نمیشه توقیفشون کرد. مثلاً وسایل ضروری زندگی، خونه ای که در شأن بدهکار باشه، حقوق بازنشستگی یا وظیفه، و ابزار کار کشاورزان، کارمندان و پیشه وران جزو این دسته اند. پس دنبال توقیف این چیزا نرید که وقتتون تلف نشه.

۴. درخواست توقیف اموال

بعد از اینکه اموالی رو شناسایی کردید، باید رسماً به اجرای احکام یا ثبت درخواست توقیف اون ها رو بدید. مثلاً اگه یه ملک رو پیدا کردید، درخواست توقیف ملک رو میدید. بعد از اینکه درخواستتون تایید شد، فرایند توقیف قانونی شروع میشه. اگه اموال توقیف شده قابل فروش باشن (مثل خودرو، ملک یا سهام)، اجرای احکام اونا رو از طریق مزایده به فروش میذاره و پولش رو به شما پرداخت می کنه.

۵. درخواست حکم جلب صادرکننده (در صورت عدم وصول از اموال)

اگه بعد از کلی دوندگی دیدید که صادرکننده چک هیچ مالی نداره که بشه ازش پول رو وصول کرد یا مالی که معرفی کرده کافی نبوده، می تونید درخواست حکم جلبش رو بدید. البته این قضیه یه کم پیچیده و شرایط خاص خودش رو داره. این درخواست به دادگاه داده میشه و اگه دادگاه تایید کنه، می تونید با حکم جلب، صادرکننده رو به زندان بندازید تا بالاخره فکری برای پرداخت بدهی اش بکنه. حواستون باشه که جلب با بازداشت موقت فرق داره؛ جلب برای اینه که شخص به اجرای احکام آورده بشه تا تکلیف بدهی اش معلوم بشه، نه لزوماً برای بازداشت طولانی.

۶. درخواست ممنوع الخروجی

اگه بدهکار یه جوری باشه که احتمال فرارش از کشور وجود داره یا کلاً می خواهید یه فشار دیگه بهش بیارید، می تونید درخواست ممنوع الخروجیش رو بدید. این درخواست هم از طریق دادگاه قابل پیگیریه و اگه دادگاه تشخیص بده که این اقدام لازمه، اسم صادرکننده چک تو لیست افراد ممنوع الخروج قرار می گیره و تا وقتی که بدهیش رو تسویه نکنه یا رضایت شما رو نگیره، نمی تونه از کشور خارج بشه.

۷. پیگیری مستمر و منظم پرونده

مراحل حقوقی و اجرایی ممکنه طولانی بشن و نیاز به پیگیری مداوم داشته باشن. به قول معروف، «کار امروز را به فردا مسپار». پس پرونده تون رو ول نکنید و مدام از اجرای احکام پیگیر باشید. از مزایای این کار هم اینه که می تونید از یه وکیل متخصص تو این زمینه کمک بگیرید. وکیل چک برگشتی هم مراحل رو بهتر میدونه و هم میتونه خیلی سریع تر و اصولی تر کارها رو پیش ببره و حق و حقوقتون پایمال نشه.

اقدامات صادرکننده چک (بدهکار) پس از صدور اجراییه

حالا بیایید خودمون رو بذاریم جای صادرکننده چک. اگه اجراییه چک علیه شما صادر شده، چه کارهایی میتونید انجام بدید تا اوضاع رو مدیریت کنید و از مشکلات بیشتر جلوگیری کنید؟

۱. رعایت مهلت ۱۰ روزه و انجام تعهد

اولین و بهترین کاری که میتونید بکنید اینه که تو همون مهلت ۱۰ روزه که بهتون ابلاغ میشه، مبلغ چک رو پرداخت کنید یا با دارنده چک به یه توافق برسید. اینجوری از کلی دوندگی، توقیف اموال، و دردسرهای بعدی خلاص میشید. اگه پرداخت کردید، حتماً از دارنده چک یه رضایت نامه رسمی بگیرید و اون رو به اجرای احکام یا ثبت ارائه بدید تا پرونده بسته بشه. این کار، به نفع هر دو طرفه.

۲. راه های دفاع و اعتراض به اجراییه

اگه فکر می کنید که اجراییه چک به درستی صادر نشده یا حقی برای شما وجود داره، می تونید بهش اعتراض کنید. مثلاً:

• اگه چک رو قبلاً پرداخت کرده بودید اما مدرکی برایش ندارید.
• اگه شرایط قانونی صدور اجراییه (که بالاتر گفتیم) رعایت نشده باشه.
• اگه چک شما بابت تضمین بوده و هنوز موعد تضمین نرسیده باشه.

مهلت اعتراض و مرجعش بستگی به روش صدور اجراییه داره. برای اجراییه دادگاه، معمولاً باید به همون دادگاهی که اجراییه رو صادر کرده مراجعه کنید. اعتراض کردن میتونه روند اجرایی رو متوقف کنه تا به اعتراض شما رسیدگی بشه. پس اگه دلیلی برای اعتراض دارید، حتماً تو مهلت قانونی اقدام کنید.

۳. معرفی مال جهت توقیف (به جای جلب)

اگه نمیتونید یکجا پول رو پرداخت کنید و نمی خواهید هم که به قول معروف، به خاطر جلب شدن به زندان بیفتید، میتونید خودتون یه مال رو که جزو مستثنیات دین نباشه، معرفی کنید تا توقیف بشه. اینجوری حداقل از دستگیر شدن و مشکلات بعدی جلوگیری می کنید. با اجرای احکام همکاری کنید تا مراحل توقیف و فروش مال معرفی شده انجام بشه و بدهی شما تسویه بشه.

۴. درخواست اعسار و تقسیط

اگه واقعاً توانایی مالی پرداخت کل مبلغ چک رو یکجا ندارید، می تونید درخواست اعسار و تقسیط بدید. اعسار یعنی اینکه شما از نظر مالی در تنگنا هستید و نمی تونید بدهی رو همون لحظه بپردازید. برای این کار باید مدارک مالی و وضعیت زندگیتون رو به دادگاه ارائه بدید و ثابت کنید که معسر هستید. اگه دادگاه درخواست اعسار و تقسیط شما رو قبول کنه، می تونید بدهی تون رو به صورت قسطی پرداخت کنید و اینجوری از فشار زیاد مالی و حتی جلب شدن خلاص میشید.

۵. استفاده از وکیل برای مدیریت حقوقی پرونده

مثل دارنده چک، صادرکننده چک هم می تونه از کمک یه وکیل متخصص استفاده کنه. یه وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه که چطور بهترین دفاع رو انجام بدید، چطور برای اعسار اقدام کنید یا حتی چطور با دارنده چک مذاکره کنید تا به یه توافق منطقی برسید. حضور وکیل در این مراحل پیچیده میتونه بار زیادی رو از دوشتون برداره و جلوی اشتباهات احتمالی رو بگیره.

نکات حقوقی تکمیلی و تمایزات کلیدی

حالا که با مراحل کلی کار آشنا شدیم، بذارید یه سری نکات ریز و درشت دیگه هم بهتون بگم که شاید کمتر جایی بشنوید و خیلی به دردتون بخوره.

۱. تفاوت های اجراییه ثبتی و اجراییه دادگستری در مرحله اجرا

شاید براتون سوال پیش اومده باشه که چه فرقی بین اجراییه از طریق ثبت و اجراییه از طریق دادگاه هست. خب، این دو تا تو مرحله اجرا یه تفاوت های مهمی دارن:

• صلاحیت ها و اختیارات: اجرای احکام دادگستری اختیارات گسترده تری برای توقیف انواع اموال داره، از جمله اموالی که سند رسمی ندارن. اما اجرای ثبت معمولاً فقط می تونه اموالی رو توقیف کنه که سند رسمی دارن.
• ظهرنویس و ضامن: اگه چک شما ظهرنویس یا ضامن داشته باشه، برای اینکه بتونید از اون ها هم طلب خودتون رو بگیرید، باید حتماً از طریق دادگاه اقدام کنید. اجراییه ثبتی فقط علیه صادرکننده اصلی چک صادر میشه و کاری به ظهرنویس و ضامن نداره. این یه نکته خیلی مهمه که باید حواستون بهش باشه.

۲. نکات خاص اجراییه چک صیادی بر اساس قانون جدید

از وقتی قانون جدید چک و چک های صیادی اومده، خیلی چیزها عوض شده:

• سرعت بالاتر: همونطور که گفتیم، تو قانون جدید، وصول چک های صیادی خیلی سریع تر شده و کمتر نیازه که وارد پیچ و خم های طولانی دادگاه بشید.
• نقش سامانه صیاد: سامانه صیاد یه نقش کلیدی تو این ماجرا داره. همه اطلاعات چک ها و نقل و انتقالاتشون تو این سامانه ثبت میشه و همین باعث میشه که مراحل اجراییه سریع تر و شفاف تر پیش بره.
• مسدود شدن حساب ها: یکی از قوی ترین اهرم های قانون جدید اینه که اگه چک صیادی برگشت بخوره، به صورت سیستمی حساب های بانکی صادرکننده چک (حتی تو بانک های دیگه) تا سقف مبلغ چک مسدود میشن. این یعنی حتی قبل از اینکه شما به اجرای احکام برسید، یه بخش از کار انجام شده!

۳. هزینه های اجراییه و مدت زمان تقریبی

هیچ کار حقوقی بدون هزینه نیست. برای اجراییه چک هم باید یه سری هزینه ها رو در نظر بگیرید:

• هزینه نیم عشر اجرایی: این هزینه ۵ درصد از مبلغ چکه و وقتی طلب شما وصول میشه، ازتون کسر میشه. یعنی اگه چک ۱۰۰ میلیون تومنی دارید، ۵ میلیون تومن میره برای هزینه اجراییه.
• هزینه های جانبی: علاوه بر نیم عشر، ممکنه هزینه های دیگه ای مثل هزینه کارشناسی (اگه نیاز به ارزیابی مال باشه)، هزینه استعلام، و هزینه ابلاغ اوراق قضایی هم به وجود بیاد.
• مدت زمان: راستش رو بخواهید، نمیشه یه زمان دقیق گفت. اما خب، با قانون جدید و چک های صیادی، روند کار خیلی سریع تر شده. صدور اجراییه ممکنه تو عرض چند روز تا یکی دو هفته انجام بشه، اما مراحل توقیف و فروش اموال میتونه چند ماه طول بکشه. پیگیری شما تو این زمینه خیلی مهمه.

۴. نقش حیاتی وکیل متخصص در مراحل پس از صدور اجراییه

شاید فکر کنید که وکیل گرفتن فقط برای دعواهای بزرگ و پیچیده است، اما باور کنید تو ماجرای چک برگشتی و اجراییه هم یه وکیل خوب میتونه مثل یه ناجی عمل کنه:

• سرعت بخشیدن به پرونده: وکیل با همه قوانین و مراحل آشناست و میتونه خیلی سریع تر و بدون اتلاف وقت کارها رو پیش ببره.
• شناسایی اموال: یه وکیل خبره تو شناسایی اموال بدهکار تجربه داره و میدونه از کجا باید استعلام بگیره.
• دفاع از حقوق موکل: چه دارنده چک باشید و چه صادرکننده، وکیل بهترین راهکارها رو برای دفاع از حقوق شما پیشنهاد میده.
• مذاکره و توافق: وکیل میتونه نقش میانجی رو بازی کنه و تو مذاکره با طرف مقابل کمک کنه تا به یه راه حل مسالمت آمیز برسید.

خلاصه کلام: پرونده های مربوط به چک برگشتی، با همه سادگی ظاهری شون، پیچیدگی های حقوقی خودشون رو دارن. کمک گرفتن از یه متخصص میتونه کلی از استرس و دوندگی شما کم کنه و نتیجه رو بهتر پیش ببره.

پس، اگه تو این موقعیت قرار گرفتید، قبل از هر اقدامی، یه نفس عمیق بکشید، این مقاله رو دوباره بخونید و اگه سوالی داشتید، حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید. اینجوری با چشم باز جلو میرید و خیالتون راحت تره.

نتیجه گیری

همونطور که دیدید، ماجرای پس از صدور اجراییه چک، چه برای دارنده و چه برای صادرکننده، یه مسیر حقوقی مشخص داره که باید قدم به قدم و با آگاهی جلو رفت. دارنده چک باید با پیگیری ابلاغ، تشکیل پرونده اجرایی، شناسایی و توقیف اموال، و در صورت لزوم درخواست جلب و ممنوع الخروجی، حق خودش رو بگیره. از اون طرف، صادرکننده چک هم فرصت داره که تو مهلت ۱۰ روزه پرداخت کنه، اعتراض کنه، مالی رو برای توقیف معرفی کنه، یا درخواست اعسار و تقسیط بده.

قانون جدید چک، مخصوصاً برای چک های صیادی، کار رو راحت تر و سریع تر کرده، اما خب، هنوز هم پیچیدگی های خاص خودش رو داره. هزینه ها و مدت زمان هم بستگی به شرایط هر پرونده داره. اما یه چیز واضحه: تو این مسیر، آگاهی و پیگیری دقیق حرف اول رو میزنه. اگه احساس می کنید اطلاعاتتون کافی نیست یا دلتون میخواد کار رو به کاردون بسپرید، حتماً از یه وکیل متخصص تو زمینه چک و اسناد تجاری کمک بگیرید. اینجوری هم خیال خودتون راحته، هم می دونید که بهترین راه حل حقوقی برای مشکلتون پیدا میشه و حق و حقوقتون هم به بهترین شکل ممکن پیگیری میشه.